انواع روش های درمانی برای اسکیزوفرنی مانند دارو درمانی و رواندرمانی در خط اول روش های درمان اسکیزوفرنی هستند. در درمان اسکیزوفرنی با دارو، از انواع داروهای ضد روانپریشی نسل اول و نسل دوم استفاده می شود. دارو های ضد روانپریشی علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی شامل هذیان، توهم، گفتار آشفته و بی عاطفه بودن را کنترل می کنند. رواندرمانی نیز به روی مسائل روانشناختی اسکیزوفرنی کار کرده و فرد را از نظر روانی به سمت بهبودی بیشتر پیش می برد. اسکیزوفرنی یکی از اختلالات مهم در دسته اختلالات روانپزشکی است که در صورت عدم کنترل و مدیریت نشانه ها و علائم، می تواند پیامد های خطرناکی برای فرد دارای اسکیزوفرنی و اطرافیانش به همراه داشته باشد. در ادامه مطلب درباره درمان اسکیزوفرنی و انواع روش های درمانی اسکیزوفرنی صحبت کرده ایم.
اسکیزوفرنی چیست؟
اختلال اسکیزوفرنی (Schizophrenia disorder)، یک اختلال روانی جدی است که بر شیوه تفکر، احساسات، روابط و تصمیم گیری افراد تأثیر می گذارد. افراد دارای اختلال اسکیزفرنی ارتباطشان با دنیای پیرامون قطع شده و توهم وهذیان را تجربه می کنند. از آنجایی که هیچ راه درمان قطعی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد، دریافت درمان مناسب و به موقع بهترین راه برای کنترل و مدیریت اسکیزوفرنی است.
مطالعه بیشتر: روانپریشی چیست؟ علائم، انواع، علت و درمان سایکوز
درمان اسکیزوفرنی متمرکز بر مدیریت علائمی است که در صورت عدم مدیریت می توانند زندگی فرد و اطرافیان او را مختل کند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است لازم داشته باشند تا برای یک مدت طولانی و حتی تا آخر عمر، دارو مصرف کنند. مهمترین درمان اسکیزوفرنی استاده از دارو هایی همچون ضد روانپریشی و ضد افسردگی ها است. در کنار استفاده از دارو برای درمان اسکیزوفرنی، رواندرمانی نیز می تواند کمک بزرگی در جهت درمان افراد اسکیزوفرن و کنترل علائم آن ها باشد. چنانچه اختلال اسکیزوفرنی درمان نشود تاثیرات مخربی می تواند بر روابط شخصی و اجتماعی افراد گذاشته و زندگی افراد را دچاراختلال کند.
برای آشنایی بیشتر با اختلال اسکیزوفرنی بخوانید: اسکیزوفرنی و انواع آن | درمان قطعی اسکیزوفرنی
علائم اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی دارای علائم و نشانه هایی است که شناخت آن ها باعث می شود تا هر چه سریعتر بتوان نسبت به درمان و کنترل این اختلال در افراد اقدام کرد. اسکیزوفرنی دارای پنج نشانه اصلی است که در اکثر افراد مبتلا به اسکیزوفرنی مشاهده می شود. پنج نشانه مهم از علائم اسکزوفرنی عبارت اند از:
- هذیان: افکار هذیانی باورهای نادرستی هستند که افراد حتی زمانی که شواهد زیادی مبنی بر اشتباه بودن آن باورها وجود دارد، به آنها اعتقاد دارند.
- توهم: افراد مبتلا به اختلال روانی اسکیزوفرنی اغلب صداهایی را شنیده، چیز هایی می بینند و بو هایی استشمام می کنند که دیگران وجود آن ها را احساس و درک نمی کنند.
- گفتار آشفته: افراد دارای اسکیزوفرنی هنگام صحبت کردن در سازماندهی افکار و بیان خود دارای مشکل بوده و گفتار آن ها به سختی فهمیده می شود.
- رفتار آشفته: افراد اسکیزوفرن ممکن است متفاوت از آنچه اطرافیان انتظار دارند رفتار و حرکت کنند. ممکن است ساعت ها در یک شکل مانده یا دائم حرکت کنند.
- علائم منفی: از نشانه های مهم ابتلای افراد به اسکیزوفرنی کاهش یا از دست دادن توانایی در انجام اموری است که دیگران به راحتی انجام می دهند.
مطالعه بیشتر: اختلال هذیانی چیست؟ علائم، علت، انواع و درمان هذیان گفتن
انواع روش های درمان اسکیزوفرنی
رویکرد های مختلفی برای درمان اسکیزوفرنی و کنترل علائم آن وجود دارد. بهترین روش برای درمان اسکیزوفرنی ترکیبی از دارو و رواندرمانی است. سایر روش ها نیز در تلاش اند تا با استفاده از جدیدترین یافته ها بتوانند موثرترین شیوه درمانی را برای افراد دارای اسکیزوفرن فراهم و اجرا کنند. بهترین روش های درمان اسکیزوفرنی عبارت است از:
- دارودرمانی
- روندرمانی
- جراحی مغز
دارودرمانی برای درمان اسکیزوفرنی
از داروهای ضد روانپریشی به عنوان بهترین روش درمان اسکیزوفرنی وهمچنین موثر ترین شیوه درمانی استفاده می شود. دارو درمانی مهمترین و اصلی ترین شکل درمان اختلال اسکیزوفرنی است. فرض می شود که دلیل ایجاد و بروز اختلال اسکیزوفرنی فعالیت بیش از حد انتقال دهنده عصبی دوپامین است. داروهای ضد رواپریشی با کنترل مراکز تولید کننده دوپامین بر مغز اثر می گذارند. بنابران دارو های ضد روانپریشی با تاثیر به روی انتقال دهنده عصبی دوپامین، علائم اسکیزوفرنی را کاهش می دهند.
دو دسته اصلی دارو های ضد روانپریشی مورد استفاده در درمان اختلال اسکیزوفرنی داروهای ضد روانپریشی نسل اول “تیپیک” و دارو های ضد روانپریشی نسل دوم “آتیپیک”هستند. دارو های نسل اول دارای عوارضی بودند که افراد مصرف کننده آن ها را با مشکلاتی رو به رو می کرد، ضمن آنکه دارو های نسل اول بیشتر بر علائم مثبت اسکیزوفرنی مانند توهم اثر گذار بودند تا علائم منفی مانند عاطفه خنثی. در مقابل دارو های نسل دوم ضد روانپریشی علاوه بر اثر گذاری بر علائم مثبت، علائم منفی را کنترل کرده و عوارض دارو های نسل را نیز نداشتند. سایر داروهای مورد استفاده در درمان اسکیزوفرنی:
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای تثبیت کننده خلق وخو
برای مطالعه بیشتر: اختلال اسکیزوافکتیو چیست؟ علائم، علت، تشخیص و درمان
درحال حاظر، دارو های ضد روانپریشی بهترین درمان برای اسکیزوفرنی هستند. در جدول زیر انواع داروهای نسل اول و دوم ضد روانپریشی در درمان اختلال اسکیزوفرنی آورده شده اند:
|
دارو های ضد روانپریشی نسل اول |
کلروپرومازین |
| فلوفنازین | |
| هالوپریدول | |
| لوکساپین | |
| پرفنازین | |
| تریفلوپرازین | |
| دارو های ضد روانپریشی نسل دوم | آریپیپرازول |
| آسناپین | |
| کلوزاپین | |
| ایلوپریدون | |
| لورازیدون | |
| الانزاپین | |
| پالیپریدون | |
| ریسپریدون | |
| ترانکوپین | |
| زیپراسیدون |
دارو های ذکر شده در جدول بالا به هیچ وجه نباید بدون مشورت و تجویز روانپزشک در درمان اسکیزوفرنی مصرف شوند. مصرف بدون مشورت عوارض خطرناکی به همراه خواهد داشت.
داروی کتامین در درمان اسکیزوفرنی
یکی از داروهایی که اخیرا در درمان اسکیزوفرنی مورد بررسی قرار گرفته است، دارویی است به نام کتامین (ketamine)، تاثیر این دارو روی اختلالات افسردگی مثبت بوده است. بررسی ها این امیدواری را می دهند که بتوان از کتامین در درمان اسکیزوفرنی نیز استفاده کرد.
درمان اسکیزوفرنی با ویتامین B
تحقیقات اخیر نشان می دهد کمبود ویتامین B در مغز با ابتلای افراد به اختلالات روانی ارتباط دارد. بنابراین جدیدترین روش درمان اسکیزوفرنی را می توان مصرف مکمل های دارویی حاوی ویتامین B دانست. البته تحقیقات در مورد میزان اثر گذاری ویتامین B همچنان در حال انجام بوده و روش گفته شده هنوز به طور گسترده مورد استفاده قرار نگرفته است. توصیه متخصصان برای درمان اسکیزوفرنی استفاده از دارو های تایید شده است.
برای مشورت درباره داروهای مصرفی خود با بهترین روانپزشک در ارتباط باشید
جدیدترین درمان اسکیزوفرنی چیست؟
طبق گفته مجله nature، یک سازمان بیوتکنولوژی مستقر در ایالات متحده داروی ترکیبی جدیدی به نام KarXT ساخته است که جدیدترین درمان اسکیزوفرنی است. این اولین رویکرد دارویی جدید بالقوه برای درمان اسکیزوفرنی در بیش از ۵۰ سال است و ممکن است یک گزینه جایگزین برای افرادی که با این بیماری زندگی می کنند فراهم کند. سازمان غذا و داروی آمریکا تا ۲۶ سپتامبر ۲۰۲۴ در مورد تایید KarXT برای اسکیزوفرنی تصمیم خواهد گرفت. مکانیسم اثر karxt تحریک گیرنده های موسکارینی است.
همچنین یکی از داروهای جدید برای اسکیزوفرنی، لوماتپرون (lumateperone)، نام دارد؛ که بررسی ها در مورد اثر گذاری آن بر اختلال اسکیزوفرنی امید بخش بوده است، داروی لاماتپرون بر روی سه انتقال دهنده دوپامین، سروتونین و گلوتومات اثر گذاشته و نسبت به دارو های سنتی اسکیزوفرنی موثر تر هستند. این داروی جدید در مراحل کار آزمایی قرار داشته و دارو های سنتی تر که تاییدیه های لازم را دریافت کرده اند بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.
بیشتر بخوانید: روانپریشی چیست؟ علائم، انواع، علت و درمان سایکوز
رواندرمانی برای درمان اسکیزوفرنی
استفاده از ظرفیت های رواندرمانی می تواند در کنترل و مدیریت بسیاری از علائم اسکیزوفرنی کار آمد باشد. با استفاده از رواندرمانی می توان به افراد اسکیزوفرن در مورد اختلال خود و مشکلاتی که با عدم درمان آن متوجه آنان است آموزش داده؛ و به آن ها کمک کرد تا مراحل درمانی را طی کرده و درمان را قطع نکنند.
در حالی که دارو درمانی می تواند در کنترل بسیاری از علائم موثر باشد، اما تمام جنبه های آسیب زا اختلال اسکیزوفرنی را تحت پوشش قرار نمی دهد. رواندرمانی ها می توانند باعث ایجاد بینش در افراد دارای اختلال اسکیزوفرنی شوند و آن ها از این واقعیت که افکار و احساساتشان واقعی نیستند آگاه کنند. انواع مختلف شیوه های رواندرمانی در درمان اسکیزوفرنی کارایی دارند که عبارت اند از:
درمان شناختی رفتاری
رویکرد رفتار درمانی شناختی یا درمان شناختی رفتاری (CBT)، می تواند به افراد دارای اختلال اسکیزوفرنی کمک کند تا مواردی را که دارو نمی تواند بهبود ببخشد را کنترل کند. با استفاده از درمان شناختی رفتاری به افراد آموزش داده می شود که این اختلال چیست و علائم اسکیزوفرنی چگونه بر زندگی شخصی و اجتماعی آن ها تاثیر می گذارد. CBT می تواند با کار روی افکار ناسالم افراد و همچنین کمک به افراد در شناسایی و دستیابی به اهداف درمانی کمک کننده باشد.
برای دریافت کمک به منظور رفع مشکلاتتان از یک روانشناس خوب کمک بگیرید
درمان تقویت شناختی
این نوع درمان که با نام اختصاری (CTR)، نیز شناخته می شود به افراد کمک می کند تا با استفاده از تکنینک های آموزشی کار با مغز و جلسات گروهی توانایی های شناختی خود را تقویت کرده و بهبود ببخشند. این نوع درمان با تمرکز بر توانایی و قدرت شناختی سعی می کند تا به افراد در چالش با توهمات و هذیان های خود کمک کند. افراد دارای اسکیزوفرنی با افزایش قدرت شناختی خود می توانند به این درک برسند که چه زمانی درگیر علائم خطرناک اسکیزوفرنی شده اند.
گروه‌های پشتیبانی و حمایتی
شرکت در گروه های حمایتی و پشتیانی میتوانند به افراد دارای اختلال اسکیزوفرنی این امکان را بدهند که با دیگر افراد مبتلا در مورد تجربیات مشترک و منحصر به فرد خود صحبت کنند. این شیوه درمانی می تواند به بخبود و افزایش مهارت های اجتماعی کمک کرده و در درمان اسکیزوفرنی موثر باشد.
خانواده درمانی
با توجه به اینکه افراد دارای اسکیزوفرنی درخانواده های خود نیز مشکلاتی ایجاد می کنند، لازم است تا ضمن درمان شخصی افراد برای حل و فصل مشکلات درون خانوادگی نیز اقداماتی انجام شود. همچنین در خانواده درمانی سعی می شود تا افراد خانواده حمایت لازم از فرد مبتلا به اسکیزوفرنی را به عمل آوردند.
تیم نظارت روی درمان
در روش تیم نظارت روی درمان، شبکه ای از افراد متخصص از جمله روانپزشک، روانشناس، مدد کار اجتماعی و…سعی می کنند تا برنامه های فردی و خاص هر فرد را پیگیری کرده و افراد ملزم به انجام شیوه های درمانی تجویز شده بکنند. این تیم تلاش می کنند تا روش های تجویز شده برای درمان افراد اسکیزوفرن به بهترین شکل اجرا شود.
برای ارتقای سطح کیفیت زندگی خود از یک روانشناس خوب در تهران کمک بگیرید
درمان اسکیزوفرنی با جراحی و کار با مغز
در صورتی که روش های سنتی و رایج تر برای درمان اسکیزوفرنی به اندازه کافی کارایی نداشته و روش های درمانی مانند دارو درمانی و رواندرمانی نتوانند در کاهش علائم موثر واقع شده و افراد را به سمت بهبودی بیشتر یاری دهند، از روش هایی مانند جراحی مغز و یا کار با مغز استفاده می کنند. در این روش ها که از جدیدترین درمان های اسکیزوفرنی هستند؛ سعی می شود تا عملکرد و نحوه کارکرد مغز را از با استفاده از دستگاه هایی مانند شوک الکتریکی و تحریک مغز و در موارد نادر تری با استفاده از جراحی تغییر دهند.
درمان اسکیزوفرنی با شوک الکتریکی
چنانچه سایر درمان‌های دیگر برای اسکیزوفرنی مؤثر نباشند، ممکن است از ایجاد شوک الکتریکی (ECT) برای درمان اسکیزوفرنی استفاده کرد. درمان با شوک الکتریکی شامل استفاده از یک جریان الکتریکی است که به پوست سر افراد وارد می شود، تا قسمت های خاصی از مغز آن ها را تحریک کند. این تحریک الکتریکی باعث ایجاد شوک کوتاهی می شود که در صورت داشتن افسردگی شدید، بی قراری و سایر مشکلات روانی نیز به بهبود عملکرد مغز کمک کند.
تحریک عمقی مغز
در روش کار به صورت تحریک عمیق مغز(DBS)، الکترودهایی در مغز افراد کار گذاشته می شود و با وارد کردن سیگنال هایی به مناطق مشخصی از مغز، سعی می شود تا اسکیزوفرنی را درمان و کنترل کرد. تحریک عمقی مغز یکی از جدیدترین روش های درمان اسکیزوفرنی است. با استفاده از سیگنال های ارسال شده به مغز توسط الکترود ها تلاش می شود تا علائم هذیان و توهم را کاهش داد.
درمان اسکیزوفرنی با rtms
می توان در صورت عدم کارایی روش های مرسوم از تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال یا rtms برای درمان اسکیزوفرنی استفاده کرد. در این روش درمانی با کارگذاشتن الکترود هایی بر مغز سیگنالهایی را ارسال می کنند تا شیوه عملکرد مغز را تغییر دهند. از این روش برای کاهش علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی استفاده می شود.
درمان اسکیزوفرنی با نوروفیدبک
در روش درمانی نوروفیدبک نحوه کارکرد و چگونگی تغییرات ساختار مغز هنگام فعالیت را بررسی می کنند. در این روش سعی می شود با انجام فعالیت هایی شیوه پردازش مغز را اصلاح کرده وبهبود ببخشند. مغز افراد دارای اسکیزوفرنی نیز به روشی متفاوت از دیگر افراد کار می کند. در درمان اسکیزوفرنی با نوروفیدبک سعی می شود تا کارکرد مغز را اصلاح کرده و از این طریق علائم مثبت و منفی را کاهش دهند.
سوالات متداول
در این بخش سعی کرده ایم تا به سوالات پر تکرار شما درباره درمان اسکیزوفرنی پاسخ دهیم.
آیا اسکیزوفرنی درمان قطعی دارد؟
درمان اسکیزوفرنی به شکل قطعی امکان پذیر نیست. اما می توان علائم و نشانه های افراد مبتلا به اسکیزوفرنی را مدیریت و کنترل کرد. بعضی افراد با تشخیص زودتر و دریافت درمان مناسب و به موقع میتوانند اسکیزوفرنی را تا حد زیادی و شبیه به بهبودی کنترل کنند.
اسکیزوفرنی چگونه درمان می شود؟
درمان اختلال اسکیزوفرنی معمولاً شامل ترکیبی از دارو درمانی، رواندرمانی و تکنیک های خود مدیریتی است. دارو درمانی با تمرکز بر علائمی مثل هذیان و توهم سعی در کاهش آن ها دارد. رواندرمانی به عنوان درمانی مکمل ومفید سعی می کند افراد را برای زندگی شخصی و اجتماعی آماده کند.
درمان اسکیزوفرنی چقدر طول می کشد؟
با توجه به نکاتی مانند زمان شناسایی و تشخیص اختلال اسکیزوفرنی، سن فرد مبتلا،جنسیت و شدت و فراوانی علائم اسکیزوفرنی طول مدت لازم برای کنترل و مدیریت اسکیزوفرنی متفاوت است. ضمن آنکه اسکیزوفرنی هیچگاه درمان قطعی نداشته و همیشه نیازمند کنترل است. بعضی افراد تا اخر عمر خود باید دارو مصرف کنند.
منابع: Nhs, webmd, mayoclinic, psychcentral, clevelandclinic, healthline
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
ممنون از اطلاعاتتون