وسواس فکری یا وسواس فکری عملی که همراه با رفتارها و اعمال تکراری و افکار ناخواسته است، یکی از مشکلاتی است که میتواند زندگی افراد را با مشکل مواجه کند. درمان های گوناگون و متفاوتی برای وسواس فکری وجود دارد که درمان دارویی یکی از آن ها است، اما مصرف داروها در بعضی افراد ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. این امر باعث شده است که بسیاری از بیماران و متخصصان سلامت روان به گزینه های درمان وسواس فکری بدون دارو رو بیاورند.
وسواس فکری چیست؟
وسواس فکری یا وسواس فکری و عملی (OCD)، یک اختلال روانی است که افراد مبتلا به آن با افکار غیر قابل کنترل (فکری)، رفتارهای تکرار شونده (عملی) و باورهای اضطراب آور مواجه هستند. این افکار مزاحم یا اعمال تکراری، تلاش می کنند تا میزان اضطراب را تا سطح نرمال پایین بیاورند. افراد دارای وسواس ممکن است، فقط یکی از وسواس های فکری یا عملی و یا هر دو را باهم تجربه کنند که کیفیت زندگی آن ها را کاهش می دهد. در درمان وسواس فکری بدون دارو، از روش های درمان بدون دارو استفاده می شود.
از انواع وسواس های فکری می توان به وسواس شستشو، وسواس چک کردن یا وارسی، از دست دادن کنترل و رفتارهای پرخاشگرانه نسبت به دیگران، افکار ناخواسته شامل تابوهایی در مورد رابطه جنسی و مذهب و وسواس تقارن، اشاره کرد. البته همه افکار یا اعمال را نمیتوان وسواسی خواند، افراد دارای وسواس فکری باید عوامل زیر را نیز داشته باشند:
- نمی توانند وسواس فکری یا اعمال اجباری خود را کنترل کنند، حتی زمانی که می دانند بیش از حد هستند
- بیش از ۱ ساعت در روز را صرف وسواس های خود می کنند
- از فکر های وسواسی لذت نمیبرند، اما به طور موقت از اضطراب آنها رهایی پیدا می کنند
- به دلیل این افکار یا رفتارها مشکلات قابل توجهی را در زندگی روزمره تجربه می کنند
نشانه های وسواس فکری ممکن است در هر زمان شروع شود، اما معمولا از اواخر دوران کودکی و بزرگسالی شروع می شود. این نشانه ها ممکن است در ابتدا به آرامی شروع شده و در طول زمان شدت پیدا کنند و در زمان استرس بدتر شوند.
اگر فکر می کنید شما نیز دارای وسواس فکری هستید می توانید از بهترین روانشناس تهران کمک بگیرید.
روش های درمان وسواس فکری بدون دارو
همانطور که پیش تر گفته شد، موثرترین راه برای کنترل و درمان وسواس فکری، فقط مصرف دارو نیست. بهترین درمان های بدون دارو برای وسواس فکری عبارت اند از: روان درمانی، روش های تحریک مغزی و تغییر سبک زندگی. این نکته قابل توجه است که برخی افراد سعی در از بین بردن وسواس فکری بدون دارو دارند، اما اگر برای وسواس شما دارو تجویز شده است یا روانشناس برای دریافت دارو شما را به روانپزشک ارجاع داده، درمان خود را طبق نظر متخصصان پیش ببرید.
درمان وسواس فکری با تحریک مغناطیسی مکرر مغز
تحریک مغناطیسی مکرر مغز (rTMS) یک روش غیر تهاجمی برای درمان وسواس فکری بدون دارو است که در آن از میدان های مغناطیسی برای تحریک سلول های عصبی در مغز برای بهبود علائم وسواس استفاده می شود. در طول جلسه rTMS، یک سیم پیچ الکترومغناطیسی روی پوست سر افراد و در نزدیکی پیشانی قرار می گیرد. مغناطیس الکتریکی یک پالس مغناطیسی ایجاد می کند که سلول های عصبی را در مغز فرد تحریک می کند. در درمان rTMS نیازی به استفاده از داروهای بی حس کننده یا آرام بخش نیست. اکثر بیماران پس از درمان عوارض جانبی قابل توجهی را تجربه نمی کنند.
تحریک عمیق مغز برای درمان وسواس فکری
تحریک عمیق مغز (DBS) برای درمان وسواس در بزرگسالان ۱۸ سال و بالاتر که به رویکردهای درمانی درمانی دیگر پاسخ نمی دهند تأیید شده است. تحریک عمیق مغز به عنوان یکی از روش های درمان وسواس فکری بدون دارو، شامل کاشت الکترودها در نواحی خاصی از مغز افراد است. این الکترودها تکانه های الکتریکی تولید می کنند که باعث تحریک مناطق عصبی می شود که سروتونین و دیگر انتقال دهنده های عصبی را تولید و کنترل میکند و همچنین میتواند به تنظیم تکانه های غیر طبیعی در مغز کمک کند.
درمان وسواس فکری با نوروفیدبک
نوروفیدبک برای درمان وسواس بدون دارو نیز استفاده می شود. نوروفیدبک برای درمان وسواس فکری یک درمان ایمن و موثر با هدف کاهش شدت و فراوانی علائم مرتبط با وسواس فکری است.درمان نوروفیدبک می تواند با کار بر روی الگوهای امواج مغزی به بیماران کمک کند تا کنترل بهتری بر افکار و الگوهای رفتاری خود داشته باشند تا بتوانند کیفیت زندگی بالاتری داشته باشند. نوروفیدبک با ایجاد تغییر در مدارهای مغزی، شیوه واکنش و پاسخدهی مغز را اصلاح میکند و به افراد کمک می کنند تا خود تنظیمی را یاد بگیرند و کنترل بیشتری بر افکار، رفتارها و احساسات خود داشته باشند. روش درمان وسواس فکری با نوروفیدبک باعث می شود تا مغز و احساسات و واکنش هایی که در آن جریان دارد به شکلی سالم تر بازسازی و تنظیم شود.
درمان وسواس فکری با جراحی
زمانی که روش های دیگر درمان وسواس بدون دارو نتوانند عملکرد خوبی روی افراد مبتلا به وسواس فکری داشته باشند، گزینه دیگری که میتواند به این افراد کمک کند جراحی های مغزی است، از جمله تکنیک‌های جراحی مغز و اعصاب مانند کپسولوتومی و سینگولوتومی که شامل ایجاد ضایعات در نواحی مورد نظر مغز می شود. چنین رویه‌هایی معمولاً تنها زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند که دیگر گزینه‌های درمانی در درمان موفق نباشند و خیلی رایج نیست.
روان درمانی برای وسواس فکری
روان درمانی به عنوان یک درمان وسواس فکری بدون دارو برای کاهش فراوانی و شدت علائم موثر است. دو نوع اصلی درمان های روانشناختی برای وسواس، عبارتند از درمان شناختی رفتاری (CBT) و یک نوع درمان رفتاری به نام درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP). بیش از دو سوم افرادی که هر یک از درمان‌های وسواس را تکمیل می کنند، متوجه کاهش قابل توجهی در فراوانی و شدت علائم خود میشوند.
درمان شناختی رفتاری (CBT)
درمان شناختی رفتاری که نوعی از روان درمانی است که برای از بین بردن وسواس فکری بدون دارو به افراد کمک می کند، فرض می کند که افرد دارای وسواس فکری در یک چرخه معیوب قرار دارند که برای جلوگیری از بروز اضطراب هایشان درگیر افکار ناخواسته و اعمال اجباری میشوند، درمان شناختی رفتاری، که در درمان وسواس فکری بدون دارو یکی از درمان های موثر است به افراد ابزارهایی می دهد تا فکر کنند، عمل کنند و به افکار و عادات ناسالم خود واکنش نشان دهند. هدف درمان، جایگزینی افکار منفی با افکار سازنده است.
درمان مواجه و پیشگیری از پاسخ (ERP)
درمان مواجه و پیشگیری از پاسخ به عنوان شکل خاصی از درمان شناختی رفتاری است. همانطور که از نام آن پیداست، در این شکل از درمان، فرد هر چند وقت یکبار در معرض چیزهایی قرار خواهد گرفت که باعث ایجاد اضطراب در او می شود.
درمان مواجه و پیشگیری از پاسخ در درمان وسواس فکری موارد زیر را بررسی و کنترل میکند:
- کاهش اضطراب، بسیاری از افراد مبتلا به وسواس سطوح بالایی از اضطراب را تجربه می کنند، و این درمان میتواند به کاهش اضطراب آنها کمک کند.
- افزایش توانایی مقاومت در برابر اعمال تکراری، یکی از اهداف درمان ERP این است که به افراد کمک کند تا در برابر کارهایی که به اجبار انجام میدهند تا وسواس فکری کاهش پیدا کند مقاومت کنند.
- افزایش انعطاف‌پذیری شناختی، افراد مبتلا به وسواس فکری اغلب الگوهای فکری سفت و سختی دارند و ممکن است برای تفکر انعطاف‌پذیر یا سازگاری با موقعیت‌های متغیر دچار مشکل شوند. بکارگیری استراتژی های مقابله ای جدید تفکر افراد مبتلا به وسواس را بهبود میبخشد.
اگر CBT و ERP را بررسی کرده‌اید و فکر می کنید انتظارات شما را برآورده نمیکند، به درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT ) فکر کنید.
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT)
درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد که در درمان وسواس فکری بدون دارو کاربرد دارد، یک درمان روانشناختی نسبتاً جدید برای اختلال وسواس است. فلسفه اصلی ACT این است که اضطراب و استرس بخشی از زندگی است و بنابراین این واکنش ما به تجربه اضطراب یا استرس است که می تواند مشکل واقعی باشد.
روانکاوی برای وسواس
روانکاوی نوع دیگری از روان درمانی که برای درمان وسواس فکری بدون دارو استفاده می شود. این شکل از درمان جنبه‌های مختلف زندگی بیمار، مانند روابط، ویژگی‌های شخصیتی، داستان زندگی و رویدادها، دیدگاه نسبت به جهان و خودشان را در نظر می‌گیرد تا ببیند چه عناصری ممکن است با پیشرفت وسواس فکری مرتبط باشد. همانطور که درمان پیشرفت می کند، بیمار می تواند شروع به تفکر در مورد وضعیت خود کند، رفتارهای جدیدی را شکل دهد که کمتر مشکل ساز هستند.
می توانید از یک روانشناس خوب برای درمان بدون دارو وسواس فکری کمک بگیرید
سایر درمان های وسواس فکری
علاوه بر موارد گفته شده برای درمان وسواس فکری بدون دارو، راه های دیگری وجود دارد از جمله:
- درمان دارویی، براساس نظر متخصص، افراد می توانند از داروهای ضد افسردگی و تنظیم خلق و خو مثل فلوکستین، سرترالین و کلومیپیرامین استفاده کنند
- گروه درمانی، افراد دارای وسواس فکری می توانند با اشخاص دیگر که مشکلاتی شبیه به خود دارند، گفتگو کرده و با در میان گذاشتن مسائل خود، فشار روی خود را کاهش داده و راه حل نیز دریافت کنند
- ورزش کردن، ورزش به افراد کمک میکند تا کنترل بیشتری روی ذهن خود داشته باشند و از مشغله های فکری بیش از حد جلوگیری می شود
- رژیم غذایی سالم، یکی دیگر از راه های درمان وسواس فکری بدون دارو، داشتن یک برنامه تغذیه ای سالم که میزان فیبر در آن ها بالاست همچون سبزیجات و مواد غذایی با کیفیت و مفید میتواند به افراد در کنترل وسواس فکری کمک کند
- روش های آرام سازی و مدیریت استرس، تکنیک های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، آرامش سازی عضلانی، تنفس عمیق و یوگا میتواند به کاهش استرس و در نتیجه وسواس فکری کمک کند
همچنین میتوانید برای وسواس فکری چه بخوریم؟ غذاهای مفید برای وسواس فکری را مطالعه کنید
عوارض عدم درمان وسواس فکری
چنانچه وسواس فکری درمان نشود مشکلاتی را در زندگی ایجاد می کند:
- صرف زمان بسیار زیاد برای فکر کردن بیش از حد
- ایجاد مشکلات جسمی، مانند درماتیت تماسی ناشی از شستن مکرر دست ها
- مشکل در حضور در محل کار، مدرسه یا فعالیت های اجتماعی
- روابط آشفته
- افکار خودکشی
- کاهش عمکلرد فرد و کیفیت زندگی
- عقب افتادن از انجام دادن دیگر کارها به دلیل حواس پرتی
بیشتر بخوانید: وسواس در کودکان و انواع آن چیست؟ درمان، علائم و علل
راهکارهایی برای مقابله با وسواس فکری بدون دارو
وسواس فکری میتواند برای همه افرادی که با آن مواجه هستند مشکلاتی ایجاد کند که زندگی آن ها را سخت و دشوار میکند، در کنار راه هایی که در مورد درمان وسواس فکری بدون دارو گفته شد، انجام کارهای پیشنهاد شده ی زیر میتواند کمک کند تا با افکار وسواسی مقابله کرده و شرایط بهتری را در زندگی تجربه کنید:
به خودتان پاداش بدهید
مقابله با وسواس کاری سخت است، افراد می توانند زمانی هایی که در برابر بروز افکار وسواسی موفقیتی کسب کردتد، به خودشان پاداش بدهند.
استرس خود را به حداقل برسانید
افکار وسواسی در زمان بروز استرس های شدید، بیشتر و شدیدتر میشوند، تا جایی که امکان دارد استرس را دور نگه دارید.
از فکر وسواسی خود خجالت نکشید
افکار آدم ها میتواند خوب یا بد، زشت یا زیبا باشد. نسبت به افکاری که شما از فکر کردن به آن ها خجالت زده میشوید، احساس شرم و خجالت نکنید.
بیشتر بخوانید: وسواس در کودکان و انواع آن چیست؟ درمان، علائم و علل
به افکارتان توجه کنید
زمانی که درگیر وسواس میشوید به این نکته توجه کنید که مغز و افکار شما در حال انجام یک چرخه ی ناسالم هستند و با توجه به افکار خود این چرخه را قطع کنید.
افکار وسواسی منجر به عمل نخواهند شد
به یاد داشته باشید که افکار وسواسی که می توانند شما را آزار بدهند، تنها در ذهن شما هستند و شما آن کارها را انجام نخواهید داد.
افکار خود را یاد داشت کنید
با نوشتن افکار بر روی یک برگه آگاهی شما به آنچه در لحظه در حال فکر کردن به آن هستید که میتواند یک فکر وسواسی باشد بیشتر می شود و میتوانید آن ها را کنترل کنید.
برای مطالعه بیشتر می توانید مطلب هجوم افکار یا وسواس فکری چیست و برای رهایی از آن چه باید کرد؟ را بخوانید
سوالات متداول
در ادامه به برخی سوالات رایج در مورد درمان وسواس بدون دارو پرداخته ایم:
وسواس فکری از چه سنی شروع می شود؟
همه افراد در هر سنی از دوران کودکی تا بزرگسالی می توانند وسواس فکری را تجربه کنند، اما وسواس فکری قبل از بلوغ در پسران و بعد از آن در دختران بیشتر است و به طور کلی در بزرگسالی شایع تر است، همچنین وسواس فکری در زنان شایع تر از مردان است.
آیا وسواس فکری بدون دارو درمان می شود؟
خوشبختانه تنها را درمان وسواس استفاده از دارو نیست، درمان وسواس فکری بدون دارو از طریق روان درمانی و روش های کار بر روی عملکرد مغز که در این مقاله به آن ها اشاره شده است، امکان پذیر است.
آیا وسواس فکری قابل کنترل است؟
بله، وسواس فکری را میتوان با کمک گرفتن از یک متخصص سلامت روان و به کار بردن راهکارها برای مقابله با افکار وسواسی کنترل کرد
آیا وسواس فکری از طریق ژنتیک منتقل می شود؟
وسواس فکری در خانواده ها جریان دارد، و احتمال دارد که افراد آمادگی ابتلا به وسواس فکری را نظر ژنتیکی به ارث ببرند و شرایط محیطی در کنار آمادگی ژنتیکی در ابتلای آن ها به وسواس نقش دارد.
اگر وسواس درمان نشود چه اتفاقی خواهد افتاد؟
در صورتی که وسواس درمان نشود، میتواند روز به روز شدیدتر شده و روند زندگی افراد را مختل کند، صرف زمان زیاد برای فکر کردن یا عمل های وسواسی یکی از اصلی ترین عوارض وسواس است.
منابع: verywellmind, WebMD, psychologytoday, mayoclinic, psychcentral
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک میکند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
فکر کر دن موقع خواب چیست آیا درمان دارد
سلام و درود، اگر حالت فکرهای تکراری هستند و دذر مورد موضوعات خاص، می تواند نشخوار یا وسواس فکری باشد، توصیه میکنیم مقاله هجوم افکار یا وسواس فکری را مطالعه کنید. این موضع بنا به شدت و تشخیص با رواندرمانی و دارو تا حد زیادی قابل حل واهد بود. توصیه می کنیم ابتدا به یک روانشناس مراجعه کنید در صورت نیاز ایشان شما را به روانپزشک ارجاع می دهند.
ممنون از مطلب