داشتن نگاه منفی به رویداد های زندگی و افکار بدبینانه نسبت به خود یا دیگران، باعث می شود تا فرد همیشه گوش به زنگ اتفاقات بد بوده و استرس زیادی را تحمل کند. بد بینی باعث دوری فرد از آدم های اطراف خود و موقعیت هایی می شود که احساس منفی نسبت به آن ها دارد. در صورتی که این نگاه بدبینانه و منفی گرایی در مورد افراد و اتفاقات زندگی در اکثر زمینه ها وجود داشته و شکلی افراطی به خود بگیرد، فرد درگیر طرحواره منفی گرایی و بدبینی شده است. برای آشنایی بیشتر درباره طرحواره منفی گرایی، علت های شکل گیری و درمان آن، مطلب حاضر را مطالعه کنید.
طرحواره منفی گرایی چیست؟
طرحواره منفی گرایی و بدبینی (Negativity/Pessimism schema)، یکی از انواع طرحواره های ناسازگار است که باعث می شود افراد دارای طرحواره منفی گرایی، نگاهی بدبینانه و عیب جویانه به اتفاقات زندگی داشته باشند. افراد با طرحواره منفی گرایی و بدبینی، دائما احساس می کنند که همه چیز به شکل منفی و بدی پیش خواهد رفت و دنیا را با عینک بدبینی بررسی می کنند. افراد با طرحواره منفی گرایی، نمی توانند جنبه های خوشایند و مثبت مسائل را در نظر بگیرند، در نتیجه؛ دائما به چیز های منفی فکر می کنند که استرس و اضطراب آن ها را افزایش خواهد داد.
افراد با طرحواره منفی گرایی، در اغلب اوقات نیمه خالی لیوان را در نظر گرفته و معمولا نمی توانند به دیگران اعتماد کنند، چرا که معتقدند، ممکن است آسیب دیده یا متضرر شوند. این افراد، زندگی خود را به رنگ سیاه می بینند که باعث می شود، نکات مثبت و خوشایند از نظر آن ها دور بماند. تله بدبینی موجب می شود که افراد، محبت و لطف دیگران را به راحتی باور نکرده و دائما درگیر این موضوع باشند که در ادامه اتفاقات خوب، حتما یک اتفاق بد خواهد بود.
مطلب مرتبط: طرحواره بی اعتمادی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان
طرحواره چیست؟
طرحواره ها، الگو های فکری ابتدایی هستند که در سال های اولیه زندگی و در نتیجه تعامل با والدین و افراد مهم زندگی شکل می گیرند. به عبارت دیگر، طرحواره چارچوب یا سیستم باوری خاصی است که از طریق آن ها افراد دنیای اطرافشان را درک کرده و بر طبق آن ها رفتار خواهند کرد.
خواندن مطلب طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان را از دست ندهید
نشانه های طرحواره بدبینی و منفی گرایی
آشنایی با نشانه های طرحواره بدبینی و منفی گرایی، باعث درک بهتر افراد با نگاهی منفی و بی اعتماد به زندگی می شود. مهم ترین ویژگی افراد با تله منفی گرایی، بدبینی، بی اعتمادی و فکر کردن به شیوه منفی است. سایر نشانه های طرحواره بدبینی و منفی گرایی، عبارت است از:
- نگرش منفی و بدبینانه به زندگی و دیگران
- اعتقاد به بدبینی، به عنوان بخشی از واقع گرایی
- فکر کردن به شکست خوردن اکثر مسائل و اتفاقات
- فکر کردن افراطی به رخدادهای بد با توجیه تلاش برای افزایش آمادگی
- احساس نگرانی و استرس بیش از اندازه
- فکر کردن به بخش های تاریک و ناخوشایند زندگی
- تمایل به داشتن سبک زندگی مشخص و بدون اتفاقات جدید
- ناتوانی در تصمیم گیری به دلیل ترس از پیامد های آن
- وسواس زیاد در زندگی برای جلوگیری از اتفاقات بد
- نادیده گرفتن جنبه های مثبت
- سرزنش کردن افراطی خود به خاطر تصمیمات اشتباه
- احساس بی ارزشی زیاد
برای درمان طرحواره منفی گرایی و بدبینی می توانید از بهترین روانشناس تهران کمک بگیرید
علت طرحواره منفی گرایی
طرحواره بدبینی و تله منفی نگری به علت های متفاوتی ممکن است در افراد شکل بگیرد، مهمترین علت آن را می توان دلبستگی ناسالم بین کودک و والدین دانست. سایر علت های طرحواره منفی گرایی عبارت اند از:
- تنبیه کودک
- بی توجهی به نیاز ها
- از دست دادن والدین
- رویداد های منفی مکرر
- والدین منفی نگر
تنبیه کودک و طرحواره منفی گرایی
از علت های شکل گیری طرحواره منفی گرایی و بد بینی در افراد، می توان به تنبیه کودک اشاره کرد. والدینی که کودکانشان را مورد تنبیه و آزار فیزیکی و روانی قرار می دهند، ذهنیت کودک را نسبت به زندگی و دیگران منفی خواهند کرد. کودکان تنبیه شده، دائما نگران آسیب دیدن و وقوع رویداد های آزار دهنده در زندگی خود هستند و در سال های بعدی زندگی، درگیر طرحواره منفی نگری، خواهند داشت.
بیشتر بخوانید: طرحواره تنبیه چیست؟ نشانه ها، علل و درمان تله تنبیه
طرحواره منفی گرایی و بی توجه به نیاز ها
نادیده گرفتن نیاز ها و خواسته های افراد، به خصوص در دوران کودکی، زمینه را برای شکل گیری طرحواره منفی گرایی در آن ها فراهم خواهد کرد. کودکانی که احساس بی ارزشی و بی اهمیت بودن داشته باشند، دنیا را مکانی نا امن در نظر می گیرند که همه چیز در آن سیاه و منفی خواهد بود. این افراد در بزرگسالی، دچار تله منفی نگری شده و نمی توانند جنبه های مثبت زندگی را در نظر بگیرند.
طرحواره بدبینی و از دست دادن والدین
زمانی که فرد هر دو یا یکی از والدین خود را از دست می دهد، دنیا را مکانی خطرناک ارزیابی می کند که همه چیز در آن بد خواهد بود و درگیر طرحواره بد بینی و تله منفی نگری خواهد شد. از دست دادن والدین یا فردی که مراقبت اصلی کودک است، باعث می شود تا کودک به این موضوع فکر کند که هیچ چیز خوب، دوست داشتنی و ماندگار نخواهد بود و سرانجام اتفاقی آسیب زا رخ خواهد داد.
خواندن این مطلب را از دست ندهید: طرحواره رهاشدگی چیست؟ نشانه ها، علت و مقابله با تله رها شدگی
تجربه رویداد های منفی مکرر و تله بد بینی
وقوع رویداد های منفی و آسیب زا به شکل متوالی و پشت سر هم باعث می شود که فرد احساس نا امنی شدیدی را تجربه کند. او، در این شرایط نمی تواند نسبت به زندگی و اتفاقات آن خوش بین بوده و دائما در انتظار وقوع یک اتفاق بد خواهد بود. در نتیجه، طرحواره منفی گرایی و بد بینی، شکل خواهد گرفت.
والدین منفی نگر و طرحواره بد بینی
منفی نگری والدین، تذکر مداوم و مکرر آن ها در مورد خطرناک بودن دنیا، می تواند شرایط را برای طرحواره منفی نگری فراهم کند. این نوع والدین دنیا را جای خطرناکی نشان خواهند داد که فرد باید متتظر وقوع اتفاقات بد و مشکل آفرین باشد. این شرایط، تله منفی نگری را در افراد تقویت خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: طرحواره اطاعت چیست؟ نشانه ها، علل و راه درمان تله اطاعت
درمان طرحواره منفی گرایی
بهترین راه درمان طرحواره منفی گرایی و تله بدبینی، مراجعه فرد دارای این طرحواره به یک روانشناس خوب و استفاده از جلسات رواندرمانی است. روانشناس با برقراری رابطه درمانی مناسب و رعایت اصول رازداری، به بررسی سرگذشت زندگی، اتفافات مهم، افکار خودآگاه و ناخودآگاه فرد خواهد پرداخت. همچنین با بررسی ریشه شکل گیری طرحواره بدبینی و تله منفی نگری، می توان به چالش با افکار و باور های ناسالم مانند این فکر که دنیا جای خطرناک و بدی است، به مقابله پرداخت. رویکرد های رواندرمانی که میتوانند افراد با طرحواره منفی نگری را درمان کنند، عبارت اند از:
- طرحواره درمانی
- درمان شناختی رفتاری
طرحواره درمانی
طرحواره درمانی (schema therapy)، می تواند برای درمان طرحواره منفی گرایی مفید باشد. روان درمانگر با رویکرد طرحواره درمانی، به افراد کمک می کند تا ریشه و علت ایجاد طرحواره بدبینی را در خود کاوش کرده و با بررسی مزایا و معایب این طرحواره، بتوانند ناکارآمدی تله منفی گرایی را کشف کنند. هدف اصلی طرحواره درمانی، کشف طرحواره ناسازگار در روان افراد و اصلاح و بازبینی آن ها است. تکنیک هایی مانند باز والدینی حد و مرز دار، تجربه مجدد هیجانی، چالش با باور های شکل دهنده طرحواره ناسازگار، از تکنیک های پر کاربرد در طرحواره درمانی هستند.
مطالعه بیشتر: طرحواره بازداری هیجانی چیست؟ از نشانه ها تا درمان
درمان شناختی رفتاری
یکی از رویکرد های کارآمد و مناسب برای درمان طرحواره منفی نگری و بدبینی، درمان شناختی رفتاری (CBT)، است. درمان شناختی رفتاری، با در نظر گرفتن ریشه های رفتاری که باعث پدید آمدن افکار و باور ها می شود، به دنبال فرمول بندی و تعیین چرخه معیوب رفتار فرد است. متخصص طرحواره درمانگر، با شناسایی عوامل مهم دخیل در چرخه معیوب رفتار فرد، مانند احساسات، افکار و باور ها و رفتار نهایی، می تواند علت شکل گیری طرحواره های ناسازگاری مانند تله منفی گرایی را بدست آورده و در جهت اصلاح و تغییر آن ها گام بردارد. از تکنیک های بکار رفته در درمان شناختی رفتاری، می توان به بازسازی شناختی، پرسشگری هدایت کننده، ثبت رفتار و افکار مورد نظر در طول روز و ایفای نقش، اشاره کرد.
خواندن این مطلب توصیه می شود: طرحواره شکست چیست؟ از نشانه ها تا درمان تله شکست
روش های کنار آمدن با طرحواره منفی گرایی
برای مقابله با افکار آزار دهنده و مشکل آفرین ناشی از طرحواره منفی گرایی انجام کار های زیر توصیه می شود:
- شناسایی افکار بد بینانه و منفی گرایانه و آگاهی از اینکه این افکار درست نیستند
- استفاده از تکنینک های آرام سازی به منظور کاهش استرس
- تلاش برای حضور در جمع های دوستانه و ارتباط برقرار کردن با افراد
- پیدا کردن شواهدی منطقی برای مقابله با افکار بد بینی
- تلاش برای اعتماد به اینکه همه افراد بد نبوده و همه اتفاقات آسیب زا نیستند
- توجه به جنبه های مثبت و خوشایند در زندگی شخصی و اجتماعی
برای مطالعه بیشتر: طرحواره استحقاق؛ علائم، علت، انواع و درمان طرحواره بزرگ منشی
سبک های مقابله ای با طرحواره منفی گرایی
افراد با طرحواره منفی گرایی، به سه شیوه رفتاری با طرحواره ناسازگار خود مقابله می کنند. سبک های کنار آمدن با طرحواره منفی گرایی عبارت اند از:
- اجتناب
- جبران بیش از حد
- تسلیم
اجتناب: فرد به منظور در امان ماندن از رویداد های منفی و آسیب زا، از رویارویی با برخی افراد و موقعیت ها، اجتناب می کند. در این حالت افکار مربوط به تله منفی نگری، کمتر او را اذیت خواهد کرد.
جبران بیش از حد: فرد با تله بدبینی در سبک مقابله ای جبران بیش از حد، برای رهایی از افکار بدبینی و در جهت جبران منفی گرایی خود، رو به ساده انگاری بیش از حد آورده و همه چیز را مثبت و خوشایند در نظر می گیرد.
تسلیم: سبک مقابله ای تسلیم باعث می شود تا افراد، اعتقاد داشته باشند که اتفاقات بدی برای آن ها رخ خواهد داد و کاری از دستشان بر نخواهد آمد. این افراد باور می کنند که برای آسیب کمتر، باید به همه چیز بی اعتماد بود.
مطلب مفید: طرحواره ایثار چیست؟ ویژگی های طرحواره ایثارگری و درمان آن
پیامد های طرحواره منفی گرایی
طرحواره منفی گرایی، عوارضی را در زندگی فرد ایجاد خواهد کرد و پیامد های ناخوشایندی به همراه خواهد داشت. پیامد های طرحواره منفی گرایی عبارت اند از:
- تجربه استرس بسیار بالا
- ناتوانی در اعتماد به دیگران
- تمایل به مصرف سیگار و الکل
- کاهش انگیزه به دلیل بد بینی به آینده
- منفی گرایی و از دست دادن فرصت های دوستانه
- احساس دائمی آسیب دیدن و فرسودگی روانی
برای خواندن این مطلب مفید کلیک کنید: طرحواره نقص و شرم یا تله بی ارزشی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان
سوالات متداول
در این بخش سعی کرده ایم تا به سوالات پر تکرار شما درباره طرحواره منفی گرایی پاسخ دهیم.
آیا طرحواره منفی گرایی یک اختلال روانی است؟
خیر، طرحواره منفی گرایی و بدبینی، اختلال روانی نیست؛ بلکه یکی از انواع طرحواره های ناسازگار مطرح شده توسط جفری یانگ است که باعث بروز رفتار و داشتن افکار بدبینانه می شود.
آیا طرحواره منفی گرایی و بدبینی پرسشنامه دارد؟
برای انجام تست طرحواره منفی گرایی، می توان از پرسشنامه طرحواره های ناسازگار یانگ استفاده کرد. این پرسشنامه، افکار ناشی از طرحواره بد بینی را شناسایی می کند.
سایر طرحواره ها:
- طرحواره معیارهای سختگیرانه چیست؟ از نشانه ها تا درمان
- طرحواره وابستگی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان تله وابستگی
- طرحواره خویشتن داری ناکافی چیست؟ نشانه ها،علت و درمان
- طرحواره خویشتن تحول نیافته چیست؟ علائم، علل و درمان تله گرفتاری
- طرحواره آسیب پذیری چیست؟ تله آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری
- طرحواره تایید طلبی یا پذیرش جویی چیست؟ از نشانه ها تا درمان
منابع: schematherapyonline, medicalnewstoday, attachmentproject
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
سلام، جالب بود و خیلی افراد دچارش هستن