اعتماد کردن به دیگران باعث می شود تا افراد بتوانند با یکدیگر در قالب روابط اجتماعی ارتباط برقرار کرده و نیاز های خود را برطرف کنند. اما افرادی هستند که در داشتن احساس اعتماد نسبت به دیگران مشکل داشته و فکر می کنند که اطرافیان قصد بدرفتاری و سو استفاده از آن ها را دارند، در حالی که این افکار و احساسات آن ها ناشی از مشکل در اعتماد کردن است. افراد دارای طرحوره بی اعتمادی و بد رفتاری نسبت به دیگران احساس عدم اعتماد و سو ظن دارند، فکر می کنند که دیگران قرار است به آن ها ضربه بزنند یا بدفتاری کنند. طرحواره بی اعتمادی باعث عدم شکل گیری پیوند های عمیق و صمیمی با اطرافیان می شود. برای آشنایی بیشتر با نشانه های طرحواره بی اعتمادی، علت و روش های درمان آن، این مطلب را مطالعه کنید.
طرحواره بی اعتمادی چیست؟
طرحواره بی اعتمادی (mistrust schema)، تله بی اعتمادی یا طرحواره بدرفتاری و سو استفاده یکی از انواع طرحواره های ناسازگار مطرح شده توسط جفری یانگ است. افراد دارای طرحواره بی اعتمادی، احساس می کنند که دیگران با آن ها بد رفتای کرده و به آن ها آسیب خواهند رساند. افرادی که درگیر تله بی اعتمادی شده باشند در اعتماد کردن به دیگران مشکل دارند و نمی توانند به اطرافیان خود اطمینان کنند. افراد در تله بی اعتمادی به سختی اعتماد می کنند و در طی مدت اعتماد به دیگران دائما احساس می کنند که بالاخره از طرف آن ها مورد سو استفاده و آسیب قرار خواهند گرفت. افراد با طرحواره سو استفاده ممکن است دائماً نسبت به اهدافی که دیگران خواهند داشت مشکوک باشند.
طرحواره بی اعتمادی این فکر و باور را در افراد ایجاد می کند که دیگران افرادی غیرقابل اعتماد بوده و انتظار دارند که در صورت فراهم شدن فرصت برای اطرافیان به او دروغ گفته، از او سوء استفاده کرده و آسیب برسانند. افرادی که طرحواره بی اعتمادی و سو استفاده دارند، به نحوی تربیت شده اند که دائما احساس می کنند نباید به دیگران اعتماد کنند چرا که باور دارند دیگران افراد سود جو و فرصت طلبی هستند که در نهایت بد رفتاری کرده و ضربه خواهند زد. این افکار و باور ها در نتیجه روابط آزاردهنده اولیه با والدین، بزرگسالان و مراقبان به دلیل بی‌توجهی و سوء استفاده فیزیکی، عاطفی یا جنسی بخصوص در دوران کودکی شکل می گیرد.
طرحواره مرتبط: طرحواره معیارهای سختگیرانه چیست؟ از نشانه ها تا درمان
طرحواره چیست؟
طرحواره ها الگو های رفتاری و فکری هستند که در نتیجه تعامل فرد با اطرافیان و جهان پیرامون خود در دوران اولیه کودکی ایجاد شده است. طرحواره ها همان چیز هایی هستند که افراد در دوران کودکی به عنوان قوانین و مقررات حاکم بر شکل روابط میان فردی، نحوه رفتار و احساسی که نسبت به خود دارند، در نظر می گیرند. طرحواره ها باعث می شوند تا در شرایط متفاوت به شکلی رفتار کنیم که در طی سال های گذشته در ما شکل گرفته و تثبیت شده اند.
نشانه های طرحواره بی اعتمادی
طرحواره بی اعتمادی و سو استفاده، دارای نشانه هایی است که دانستن آن ها به درک افراد دارای تله بی اعتمادی و دلیل رفتار های آن ها کمک بیشتری می کند. نشانه های طرحواره بی اعتمادی در کودکان و بزرگسالان عبارت است از:
- ناتوانی در اعتماد کردن به افراد، حتی نزدیک ترین اشخاص مانند پدر و مادر یا همسر
- احساس تحت کنترل و نظارت بودن توسط دیگران
- در میان نگذاشتن اطلاعات شخصی به دلیل ترس از سواستفاده
- باور به آسیب دیدن وضربه خوردن در صورت اعتماد به دیگران
- عدم بیان نقطه ضعف هابه دلیل ترس از سو استفاده توسط افراد
- ناتوانی در برقراری پیوند های دوستی عمیق وصمیمی
- عدم برقراری روابط عاطفی صمیمانه از ترس آسیب دیدن
- اجتناب از برقراری روابط نزدیک با دیگران
- سو تفاهم در برخورد با افراد
- ترس از رها شدن یا طرد شدن
- اضطراب در مورد روابط با اطرافیان
- مشکل در تنظیم احساسات و ابراز آن ها به اطرافیان خود
- جستجو و کنجکاوی در مورد انگیزه های پنهان دیگران
خواندن این مطلب را از دست ندهید: طرحواره ایثار چیست؟ ویژگی های طرحواره ایثارگری و درمان آن
ریشه های تحولی طرحواره بی اعتمادی
طرحواره های ناسازگاری همچون تله بی اعتمادی و سو استفاده زمانی در دوران کودکی ایجاد می شوند که مراقبین اولیه مانند والدین با نیازهای کودک خود هماهنگ نباشد. در چنین حالتی با عدم ارضای نیاز ها زمینه برای پیدایش طرحواره بی اعتمادی فراهم می شود. طرحواره بی اعتمادی عموما به دلیل آزار و اذیت و مورد بد رفتاری واقع شدن در دوران کودکی شکل می گیرد. این بد رفتاری ها ممکن است به این دلیل باشد که والدین در گذشته خود آزار و اذیت را تجربه کرده اند و این چرخه بد رفتاری را با فرزندان خود ادامه می دهند. علت و ریشه های تحولی پیدایش طرحواره بی اعتمادی عبارت اند از:
طرحواره بی اعتمادی و آزار و اذیت
زمانی که افراد در سنین کودکی خود با آزار و اذیت والدین و خشونت فیزیکی و کلامی مواجه شده باشند، احساس طرد در آن ها شکل گرفته و ممکن است نسبت به اطرافیان خود بی اعتماد شوند. کودکانی که مورد بدرفتاری والدین قرار می گیرند این احساس را تجربه می کنند که حتی نزدیک ترین افراد زندگی آن ها قصد آسیب رساندن به او را دارند. این کودکان در بزرگسالی نیز نمی توانند به دیگران اعتماد کرده و همیشه به دنبال پیدا کردن رفتاری هستند که نشانمی دهد دیگران قصد آسیب رساندن به او را دارند.
طرحواره مرتبط: طرحواره انزوای اجتماعی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان
رفتار پارانوئید و طرحواره بی اعتمادی
از آن جا که نگرش والدین در شکل گیری طرحواره ها نقشی مهم دارند. افرادی که در سنین پایین خود در خانواده هایی زندگی کرده و تربیت شده اند که والدین همیشه رفتار های شک و تردید و سو ظن نسبت به دیگران را گسترش داده اند، ممکن است این رفتار و نگرش عدم اعتماد و اطمینان را الگوی خود قرار دهند. افراد بزرگ شده در چنین خانواده هایی، غالبا در برگسالی نیز آمادگی این را دارند که درگیر طرحواره بی اعتمادی و سو استفاده شوند.
خواندن این مطلب را از دست ندهید: طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان
عزت نفس و تله بی اعتمادی
افراد وقتی در خانواده ای رشد کرده باشند که عزت نفس آن ها را نشانه گرفته و با رفتار های خود اعتماد به نفسشان را متزلزل کرده باشند، ممکن است به دلیل این رفتار ها نسبت به دیگران احساس عدم اعتماد داشته و فکر کنند دیگران نیز قصد انجام همان رفتار ها را خواهند داشت. خانواده هایی که با دروغ گفتن اعتماد افراد را از بین برده و عزت نفس را تخریب می کنند، زمینه را برای شکل گیری طرحواره بی اعتمادی فراهم می کنند.
تهدید و تنبیه و تله بی اعتمادی
افرادی که در کودکی در خانواده یا مدرسه با تهدید و تنبیه مجبور به انجام کار هایی شده اند که با خواست خودشان نبوده است، ممکن است در بزرگسالی نیز فکر کنند که دیگران همچنان قصد سو استفاده از آن ها برای پیش برد اهداف خود را دارند و درگیر طرحواره بی اعتمادی شوند.
مقاله مفید: با همسر شکاک چگونه رفتار کنیم؟ چگونه شکاک بودن خود را درمان کنیم؟
سو استفاده جنسی
کودکان یا بزرگسالانی که مورد سو استفاده جنسی واقع شده اند احساس اعتماد خود به دیگران را از دست داده و ممکن است فکر کنند که همه افراد با پیدا کردن فرصت، قصد آسیب رساندن و سو استفاده مجدد از آن ها را دارند. بنابراین افراد آسیب دیدهاز سو استفاده جنسی ممکن است درگیر طرحواره بی اعتمادی شوند.
همچنین مطالعه کنید: طرحواره رهاشدگی چیست؟ نشانه ها، علت و مقابله با تله رها شدگی
طرحواره بی اعتمادی در رابطه
افراد دارای طرحواره بی اعتمادی و بدرفتاری، دائما درگیر افکاری هستند که آن ها را از برقراری رابطه نزدیک و صمیمی با دیگران دور می کند. افراد با داشتن احساس بی اعتمادی نمی توانند کسی را وارد دایره زندگی شخصی و خصوصی خود کنند، چرا که دائما احساس می کنند که ممکن است روزی از طرف این افراد آسیب دیده و مورد بدرفتاری واقع شوند. افراد با طرحواره بی اعتمادی همچنین درگیر افکار شک و ترید و سو ظن نسبت به رفتار های افراد نزدیک به خود هستند که این افکار مشکلات زیادی را برای روابط عاطفی آن ها ایجاد می کند. افراد با طرحواره بی اعتمادی تمایل دارند به دو شکل در روابط رفتار کنند که عبارت است از:
- رفتار قربانی: افراد با طرحواره بی اعتمادی، معتقدند که دیگران غیر قابل اعتماد هستند. بنابراین هیچگاه نسبت به کسی اعتماد پیدا نکرده و هر رفتار آسیب رسان و نادرستی را به پای غیر قابل اعتماد بودن افراد می گذارند. در چنین حالتی در رابطه شکل قربانی به خود می گیرند.
- رفتار آزار گر: افراد دارای طرحواره بی اعتمادی و سو استفاده ممکن است رفتار هایی که فکر می کنند دیگران ممکن است با آن ها انجام دهند را با افراد در زندگی خود می کنند. بنابراین یک چرخه بی اعتمادی در روابط آن ها تکرار می شود. این افراد درروابط خود دیگران را آزار داده و از آن ها سو استفاده می کنند چرا که در این حالت احساس می کنند کنترل رابطه را در دست دارند.
برای آشنایی بیشتر با یکی دیگر از انواع طرحواره بخوانید: طرحواره نقص و شرم یا تله بی ارزشی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان
طرحواره بی اعتمادی در کودکان
کودکان دارای طرحواره بی اعتمادی و سو استفاده این نگرانی را دارند که دیگران با آن ها بدرفتاری کرده و مورد آزار و اذیت قرار بگیرند. این کودکان ممکن است گوشه گیر و مضطرب باشند و به همین دلیل ارتباطات دوستانه کم و غیر صمیمی را برقرار کنند. از طرف دیگر، کودکان با تله بی اعتمادی و بدرفتاری ممکن است به صورت فیزیکی یا کلامی نسبت به دیگران پرخاشگرایی داشته باشند. کودکان در چنین شرایطی علاوه بر مشکل بی اعتمادی ممکن است درگیر اختلالات اضطرابی یا افسردگی شوند.
برای مدیریت مسائل خود، از بهترین روانشناس تهران کمک بگیرید
سبک های مقابله ای با طرحواره بی اعتمادی
افراد با دارا بودن طرحواره بی اعتمادی مشکلات زیادی را در طول زندگی خود تجربه می کنند. بنابراین برای رهایی از احساسات منفی ناشی از تله بدرفتاری ممکن است به سه روش با احساس بی اعتمادی خود کنار بیایند. روش های کنار آمدن با طرحواره بی اعتمادی عبارت است از:
اجتناب از طرحواره بی اعتمادی
افراد با سبک اجتنابی، برای جلوگیری از مورد سو استفاده واقع شدن و رهایی از احساس بی اعتمادی نسبت به دیگران، هیچ رابطه دوستانه و نزدیکی برقرار نمی کنند. با گوشه گیری و انزوا طلبی از احساسات منفی و آزارنده ناشی از طرحواره بی اعتمادی در ارتباط با دیگران اجتناب می کنند.
طرحواره آسیب پذیری چیست؟ تله آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری
جبران بیش از حد تله بی اعتمادی
در این سبک کنار آمدن افراد با طرحواره بی اعتمادی برای جلوگیری از آسیب دیدن، اقدام به ضربه زدن و سو استفاده از دیگران می کنند. در این شرایط با انجام رفتاری مشابه آنچه که از آن انجام دادن دیگران نسبت به خود می ترسند، سعی در کنار آمدن با تله بی اعتمادی خود دارند.
تسلیم
افراد دارای طرحواره بی اعتمادی با سبک کنار آمدن تسلیم، خود را آماده مورد سو استفاده واقع شدن و آسیب دیدن از دیگران دانسته و نقش قربانی را به خود می گیرند. در سبک تسلیم افراد از بد رفتاری دیگران ناراحت نشده و در عین عدم اعتماد به افراد، رفتار های سود جویانه و تحقیر آمیز آن ها را تحمل می کنند.
برای مطالعه بیشتر کلیک کنید: طرحواره استحقاق؛ علائم، علت، انواع و درمان طرحواره بزرگ منشی
درمان طرحواره بی اعتمادی
برای درمان طرحواره بی اعتمادی و سو استفاده، دو روش درمانی وجود دارد که افراد با مراجعه به یک روانشناس می توانند درمان مناسب را دریافت کرده و از احساس بی اعتمادی فراگیر خود رهایی پیدا کنند. روش های درمان طرحواره بی اعتمادی عبارت است از:
طرحواره درمانی برای طرحواره بی اعتمادی
طرحواره درمانی یکی از رویکرد های رواندرمانی مطرح شده توسط جفری یانگ است. هدف طرحواره درمانی در درمان طرحواره بی اعتمادی، کمک به افراد در تغییر الگوهای رفتاری و طرحواره ناسازگار است که در نتیجه تجربیات دوران کودکی و رویدادهای منفی زندگی ایجاد می شود. طرحواره درمانی همچنین با کمک به افراد برای شناسایی و به چالش کشیدن الگوهای فکری منفی خود و جایگزینی آن ها با روش‌های مثبت و سازگارتر تفکر به افراد کمک می کند بر احساس بی اعتمادی، مورد سو استفاده و بد رفتاری واقع شدن توسط دیگران غلبه کنند و روابط سالم تر و رضایت بخش تری را با دیگران شکل دهند. طرحواره درمانی شامل روش هایی مانند ایفای نقش، باز والدینی، تجربه مجدد هیجانی و سایر تکنیک های تجربی برای کمک به افراد به منظور تمرین رفتارهای جدید و ایجاد انعطاف پذیری عاطفی بیشتر است.
طرحواره مرتبط: طرحواره خویشتن تحول نیافته چیست؟ علائم، علل و درمان تله گرفتاری
نقطه مغزی برای طرحواره بی اعتمادی
درمان از طریق نقطه مغزی (Brain spotting)، یک رویکرد درمانی برای درمان انواع طرحواره ها به خصوص تله بی اعتمادی است، که از موقعیت یابی چشم برای کمک به افراد در پردازش تجربیات آسیب زا یا احساسات عاطفی منفی استفاده می کند. درمان از طریق نقطه مغزی، می تواند به افراد کمک کند تا تجربیات آسیب زا را مجددا پردازش کنند. این روش درمانی با هدایت تمرکز فرد به موقعیت های خاص چشم در حالی که تجربه آسیب زا را به خاطر می آورد و احساسات خود را پردازش می کند، باعث جایگیزینی هیجانات منفی و ناسالم با احساسات کارآمد می شود.
بیشتر بخوانید: طرحواره اطاعت چیست؟ نشانه ها، علل و راه درمان تله اطاعت
روش های کنار آمدن با طرحواره بی اعتمادی
روش هایی وجود دارد که افراد با انجام آن ها می توانند مشکل بی اعتمادی خود را تا حد زیادی کنترل و مدیریت کنند. روش های مقابله با طرحواره بی اعتمادی عبارت است از:
- برای حل طرحواره بی اعتمادی و رفع مشکلات آن از یک روانشناس خوب کمک بگیرید
- یادتان باشد که شما کسی هستید که کنترل زندگی خود را در دست دارد نه دیگران
- با انجام روش های آرام سازی مانند مدیتیشن و یوگا اضطراب خود را کاهش دهید
- در اعتماد به دیگران قدم های کوچک بردارید و اجازه دهید افراد به مرور به شما نزدیک شوند
- افکاری که احساس بی اعتمادی و مورد سو استفاده شدن را در شما تحریک می کنند به چالش بکشید
سوالات متداول
در این بخش سعی کرده ایم تا به سوالات پر تکرار شما درباره طرحواره بی اعتمادی پاسخ دهیم.
آیا طرحواره بی اعتمادی درمان دارد؟
بله، طرحواره بی اعتمادی از طریق مراجعه به یک روانشناس قابل درمان است. طرحواره درمانی یکی از روش های درمانی کاربردی در درمان طرحواره بی اعتمادی است.
آیا طرحواره بی اعتمادی پرسشنامه دارد؟
انواع طرحواره های ناسازگار از جمله طرحواره بی اعتمادی و بد رفتاری را می توان از طریق پرسشنامه های طرحواره یانگ شناسایی کرد.
آیا طرحواره بی اعتمادی همان بدبینی است؟
خیر، طرحواره بی اعتمادی همان بدبینی یا اختلال پارانویید نیست. طرحواره بی اعتمادی با علائمی مثل سخت اعتماد کردن یا بدبینی همراه است و ممکن است در افراد مبتلا به پارانوئید نیز حضور داشته باشد.
سایر طرحواره ها:
- طرحواره شکست چیست؟ از نشانه ها تا درمان تله شکست
- طرحواره بازداری هیجانی چیست؟ از نشانه ها تا درمان
- طرحواره وابستگی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان تله وابستگی
- طرحواره خویشتن داری ناکافی چیست؟ نشانه ها،علت و درمان
- طرحواره تایید طلبی یا پذیرش جویی چیست؟ از نشانه ها تا درمان
- طرحواره تنبیه چیست؟ نشانه ها، علل و درمان تله تنبیه
- طرحواره منفی گرایی و بدبینی چیست؟ علائم، علل، پیامدها و درمان
منابع: attachmentproject, theinternationalpsychologyclinic, schematherapyonline, psychologytoday
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
مطلب جامعی بود