ممکن است برای شما هم پیش آمده باشد که هنگام مواجه با شکست ها و مشکلات، احساس نا امیدی و ناراحتی داشته باشید و یا بی انگیزه شوید. اما چنانچه نتوانید کاهش انگیزه و احساسات منفی ناشی از مشکلات را به مرور پشت سر گذاشته و جبران کنید، درگیر طرحواره طرحواره خویشتن داری ناکافی یا طرحواره بی انضباطی شده اید. افراد در این طرحواره نمی توانند کار های خود را سر و سامان بخشیده و احساسات و هیجانات خود را مدیریت کنند.
طرحواره خویشتن داری ناکافی چیست؟
همانطور که از نام طرحواره خویشتن داری ناکافی (Insufficient Self-Control Schema)، یا طرحواره خود انضباطی ناکافی مشخص است، طرحواره خویشتن داری ناکافی یا طرحواره خود انضباطی ناکافی با تکانشگری و عدم کنترل احساسات و رفتار در افراد، مشخص می شود. تله خویشتن داری ناکافی، یکی از انواع طرحواره های ناسازگار اولیه، مطرح شده توسط جفری یانگ است. افراد دارای طرحواره خود انضباطی ناکافی نمی توانند برای مدت طولانی متمرکز باقی مانده، اهداف بلند مدت تعیین کرده و توانایی به تعویق انداختن نیاز ها و خواسته های خود را داشته باشند.
بخش اصلی طرحواره خویشتن داری ناکافی، مبارزه با احساسات منفی ناشی از مسائل و مشکلات به وجود آمده در زندگی است. افراد با طرحواره خود انضباطی ناکافی، نمی توانند آن گونه که باید خودشان را با چالش های زندگی وفق داده و برای اهداف خود برنامه ریزی داشته باشند. این افراد ممکن است برای مقابله با احساس افسردگی و اضطراب مرتبط با شرایط چالش برانگیز، رفتار های خرابکارانه یا پرخاشگرایانه داشته باشند. طرحواره ضعف خویشتن داری، باعث می شود تا افراد بر اساس انگیزه لحظه ای خود تصمیم گرفته و بعد از مدتی نسبت به انجام رساندن اهداف خود دلسرد و پشیمان شوند.
طرحواره چیست؟
طرحواره، عبارت است از الگوهای رفتاری ساده و ابتدایی، که در نتیجه تعامل فرد با والدین یا مراقبین اصلی خود و در سال های اولیه کودکی شکل می گیرد. طرحواره ها شیوه تفکر، رفتار و ارتباط افراد با جهان پیرامون را مشخص می کنند. طرحواره ها را می توان الگو های رفتای یکسان در برابر طیف وسیعی از موقعیت ها دانست.
طرحواره خویشتن تحول نیافته چیست؟ علائم، علل و درمان تله گرفتاری
نشانه های طرحواره خویشتن داری ناکافی
افراد با طرحواره خویشتن داری ناکافی، نشانه های رفتاری بارزی دارند که در شناسایی این طرحواره در افراد، بسیار کمک کننده است. مهمترین نشانه افراد با طرحواره ضعف خویشتن داری، ناتوانی آن ها در نظم بخشی به زندگی و مدیریت احساسات است. دیگر نشانه های طرحواره خود اضباطی ناکافی عبارت است از:
- احساس بی انگیزگی و نداشتن تمایل به انجام کارها
- ناتوانی در مدیریت هیجان های منفی خود
- احساس بی قراری و بی حوصلگی
- اقدام به انجام رفتارهای خود تخریبی، مانند نوشیدن الکل، سیگار کشیدن یا پرخوری
- تلاش برای ادامه دادن یک کار بدون استراحت
- اجتناب از موقعیت های ایجاد کننده احساسات ناخوشایند
- ناتوانی در نظم بخشی به احساسات و هیجانات
- احساس بی کفایتی و نا امیدی
- احساس عدم کنترل روی مسائل زندگی
- احساس عدم تمرکز، بی حوصلگی و بی قراری در طول روز
- ناتوانی در پایبند ماندن به یک برنامه و رسیدن به اهداف مشخص
- احساس بی علاقگی و از دست دادن هیجان ناشی از اتفاقات جدید
- انجام کارها و احساس پشیمانی بعد از انجام آن
برای رفع مشکلات ناشی از طرحواره خویشتن داری ناکافی از بهترین روانشناس تهران کمک بگیرید
علت طرحواره خویشتن داری ناکافی
هنگام بررسی علت های ایجاد کننده و اثر گذار بر شکل گیری طرحواره خویشتن داری ناکافی، می توان مشکلات ناشی از نقص در عملکرد قشر پیش پیشانی که مسئول برنامه ریزی، استدلال و هدفمندی در افراد است را عامل اصلی طرحواره خود انضباطی ناکافی، دانست. علت های طرحواره خویشتن داری ناکافی عبارت است از:
- نقص عملکردی مغز و طرحواره خویشتن داری ناکافی
- تربیت نادرست والدین و خود انضباطی ناکافی
- خویشتن داری ناکافی و وجود مشکلات سلامت روان
- حمایت بیش از حد والدین و خویشتن داری ناکافی
- والدین سهل گیر و خود انضباطی ناکافی
نقص عملکردی مغز و طرحواره خویشتن داری ناکافی
محققان بر این باورند که رشد نیافتگی و نقص عملکردی قشر پیش پیشانی می تواند در ایجاد طرحواره ضعف خویشتن داری، موثر باشد. قشر پیش پیشانی، یک ناحیه مهم در مغز انسان است که وظیفه مدیریت احساسات، نظم بخشیدن به خود و پایبندی به برنامه ها و اهداف را دارا می باشد. توسعه نیافتگی قشر پیش پیشانی، ممکن است در نتیجه بی توجهی یا سو استفاده از کودک که استرس بالایی دارد، شکل بگیرد.
بیشتر بخوانید: طرحواره ایثار چیست؟ ویژگی های طرحواره ایثارگری و درمان آن
تربیت نادرست والدین و خود انضباطی ناکافی
والدینی که در تربیت فرزندان خود شیوه های مناسب و کار آمدی را نداشته اند، باعث می شوند تا کودک نتواند به درستی مفاهیم هدفمندی و تلاش برای رسیدن به اهداف را یاد بگیرد و زمینه را برای طرحواره خویشتن داری ناکافی فراهم می کنند. در چنین شرایطی و هنگام مواجهه با شکست ها و نا امیدی ها در زندگی، کودک نمی تواند پاسخ مناسبی داده و به شیوه مناسبی برای گذر از مسائل رفتار کند.
مطلب مرتبط: طرحواره تنبیه چیست؟ نشانه ها، علل و درمان تله تنبیه
خویشتن داری ناکافی و وجود مشکلات سلامت روان
یکی از علل مهم در شکل گیری طرحواره عدم خویشتن داری، درگیر بودن افراد با برخی اختلالات روانی، مانند اختلال افسردگی و اختلالات اضطرابی است. این اختلالات انگیزه افراد را کاهش داده و باعث می شوند تا فرد نتواند به شکلی مناسب و کارآمد با مسائل مربوط به زندگی خود و چالش های آن کنار بیاید. در نتیجه نمی تواند با انگیزه رفتار کرده و احساسات منفی خود را کنترل کند.
مطلب مفید: طرحواره استحقاق؛ علائم، علت، انواع و درمان طرحواره بزرگ منشی
حمایت بیش از حد والدین و خویشتن داری ناکافی
والدینی که از کودکان خود بیش از حد حمایت می کنند، اجازه رویارویی فرد با چالش ها، مشکلات و اتفاقات روزمره زندگی را نمی دهند. در نتیجه این کودکان هنگام بزرگسالی یا بدون وجود والدین حمایت گر، دچار تنش، بی قراری و آشفتگی در مدیریت جنبه های مختلف زندگی خود شده و ممکن است طرحواره ضعف خویشتن داری را تجربه کنند.
برای آشنایی بیشتر بخوانید: طرحواره اطاعت چیست؟ نشانه ها، علل و راه درمان تله اطاعت
والدین سهل گیر و خود انضباطی ناکافی
از علت های مهم شکل گیری طرحواره خویشتن داری ناکافی، والدین سهل گیر است. والدین آسان گیر با آموزش ندادن نظم و انضباط به فرزندان، باعث می شوند که آن ها هیچگاه نتوانند، فردی منظم باشند که زندگی خود و احساسات و هیجانات ناشی از رویداد های جدید را مدیریت کنند. همچنین، توانایی به تاخیر انداختن نیاز های فوری برای رسیدن به اهداف بلند مدت تر را نخواهند داشت.
جهت مطالعه بیشتر کلیک کنید: طرحواره محرومیت هیجانی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان
خویشتن داری ناکافی در کودکان
کودکان با طرحواره خویشتن داری ناکافی دارای نشانه هایی هستند که در بعضی موارد، متفاوت از بزرگسالان است. نشانه های خود انضباطی ناکافی در کودکان عبارت است از:
- اهمال کاری در انجام کار ها مانند تکالیف مدرسه
- پرخاشگری های جسمی و کلامی
- نا توانی در بیان هیجانات و احساسات منفی
- افت تحصیلی در طول دوران تحصیل
- انجام رفتار های خطرناک مانند مصرف الکل و سیگار
- دور شدن از دیگر همسالان خود
از عواملی که باعث ایجاد خود انضباطی ناکافی در کودکان می شود، می توان به نداشتن احساس امنیت در محیط زندگی به دلیل رفتار های خشن و تنبیه والدین اشاره کرد. همچنین والدین سهل گیر که نظم و انضباط را به کودکانشان آموزش نداده اند، یا دارای آشفتگی هستند نیز، زمینه را برای طرحواره خویشتن داری/خود انضباطی ناکافی فراهم می کنند. آسیب و تروماهای دوران کودکی، مانند مورد سو استفاده جنسی واقع شدن کودک، موجب افزایش سطح استرس شده و کودک را مستعد طرحواره ضعف خویشتن داری، می کند. مسئله مهم در خود انضباطی ناکافی کودکان، به کار گیری شیوه های صحیح تربیتی از طرف والدین است، تا توانایی برنامه ریزی، نظم و مدیریت در کودکان شکل بگیرد.
مطالعه بیشتر: طرحواره رهاشدگی چیست؟ نشانه ها، علت و مقابله با تله رها شدگی
درمان طرحواره خویشتن داری ناکافی
بهترین گزینه درمان طرحواره خویشتن داری ناکافی، استفاده از جلسات رواندرمانی است. یکی از روش های رواندرمانی مهم و کاربردی برای درمان تله خود انضباطی ناکافی، طرحواره درمانی است. افراد با مراجعه به یک روانشناس خوب می توانند مشکلات ناشی از بی انضباطی ناکافی را درمان کرده و مشکلات و چالش های ناشی از آن کنار بیایند.
طرحواره درمانی
طرحواره درمانی (schema therapy)، یک روش درمانی بسیار موثر برای افرادی است که طرحواره خویشتن داری ناکافی دارند. طرحواره درمانی با بررسی تاریخچه شخصی زندگی افراد، باور های مرکزی و اصلی آن ها را مورد بررسی قرار داده و سعی می کند تا هیجانات منفی ناشی از تجربه های ناخوشایند گذشته زندگی افراد را مجددا بررسی کرده و به سمت جایگزینی افکار ناسالم، با افکار سالم می شود. رواندرمانگران به افراد کمک می کنند تا روش های سازماندهی، مدیریت و کنترل تکانه را که ممکن است با آنچه در کودکی به آن ها آموزش داده شده متفاوت باشد، دوباره بیاموزند.
از تکنیک های بکار رفته در طرحواره درمانی، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بازسازی شناختی
- تصویر سازی و ایفای نقش
- تکنیک های تجربه مجدد هیجانی
- تکنیک های بین فردی
- استفاده از فلش کارت
- باز والدینی حد و مرز دار
مقاله مفید: طرحواره نقص و شرم یا تله بی ارزشی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان
راهکار های کنار آمدن با طرحواره خویشتن داری ناکافی
انجام راهکار های گفته شده در قسمت زیر، می تواند به افراد کمک کند تا بتوانند با مشکلات ناشی از تله خود انضباطی ناکافی کنار بیایند. راهکار های مقابله با طرحواره خویشتن داری ناکافی عبارت اند از:
- ساختار داشته باشید: با داشتن ساختار و سازمان مشخص و برنامه ریزی شده، تا حد امکان از بی برنامگی و خود انضباطی ناکافی، جلوگیری کنید. ساختار از بهم ریختگی، جلوگیری می کند.
- اهداف خود را مشخص کنید: با تعیین اهداف مشخص و گام های برنامه ریزی شده تا رسیدن به اهداف، مسیر روشنی را برای خود بسازید و خویشتن داری ناکافی را متوقف کنید.
- برنامه ریزی کنید: هر روز، زمانی را برای برنامه ریزی در مورد آینده خود تعیین کنید. برنامه ریزی از بی انضباطی و بهم ریختگی، جلوگیری می کند.
- مدیتیشن انجام دهید: برای افزایش احساس آرامش و کنترل استرس ناشی از چالش ها از روش های آرام سازی مانند یوگا و مدیتیشن استفاده کنید تا بتوانید با طرحواره خویشتن داری/خود انضباطی ناکافی کنار بیایید.
- از زنگ های هشدار استفاده کنید: برای جلوگیری از بی انضباطی و آشفتگی ناشی از فراموشی مراحل برنامه ریزی شده، می توانید از برنامه ها و زنگ های هشدار، در تلفن همراه استفاده کنید، تا کار هایتان را به شما یادآوری کند.
- متوقف کردن مصرف الکل: اگر برای جبران احساسات منفی ناشی از طرحواره بی انضباطی ناکافی، مانند کسالت و بی حوصلگی، الکل مصرف می کنید. نسبت به کاهش و توقف مصرف آن اقدام کنید.
- به خودتان پاداش دهید: به منظور مواجهه و جلوگیری از بروز بی انگیزگی و بی رقبتی به انجام کار ها، برای رسیدن به اهداف کوچکتر، پاداش تعیین کنید تا انگیزه شما حفظ شود و با خود انضباطی ناکافی کنار بیایید.
عوارض طرحواره خویشتن داری ناکافی
طرحواره خویشتن داری ناکافی، می تواند زندگی افراد را دچار چالش کرده و باعث بهم ریختگی هیجانی و روند زندگی آن ها شود. درمان زود هنگام طرحواره ضعف خویشتن داری، می تواند عوارض را تا جای ممکن کاهش دهد. عوارض طرحواره خویشتن داری ناکافی عبارت اند از:
- ناتوانی در هدفمندی و برنامه ریزی
- مشکل در اتمام کار ها به دلیل کاهش انگیزه
- درگیر شدن با مشکلات سلامت روان مانند انواع اختلالات روانی
- نداشتن برنامه ریزی صحیح و مناسب برای اهداف خود
- مصرف الکل، مواد مخدر و کشیدن سیگار
- بروز هیجانات لحظه ای و بدون کنترل
- عدم کنترل احساسات منفی و احساس بی انگیزگی
مطلب مفید: طرحواره بازداری هیجانی چیست؟ از نشانه ها تا درمان
سبک های مقابله ای طرحواره خویشتن داری ناکافی
افراد با طرحواره خویشتن داری ناکافی، معمولا روش های مختلفی را برای کنار آمدن با مشکلات ناشی از این طرحواره بر می گزینند. در این روش های مقابله ای، هر فرد به نحوی رفتار می کند تا مشکلاتش را به کمترین حد ممکن برساند. روش های مقابله ای طرحواره خویشتن داری ناکافی، عبارت است از:
- اجتناب
- جبران بیش از حد
- تسلیم
اجتناب: افراد مبتلا به طرحواره خویشتن داری ناکافی ممکن است سعی کنند وقتی چیزی باعث بروز احسسات منفی و باورهای مرتبط با کنترل ناکافی در آن ها می شود از آن موقعیت اجتناب کنند.
جبران بیش از حد: در این روش مقابله ای، افراد به منظور کنار آمدن با مشکلات ناشی از بی انضباطی و چالش های ناشی از آن، اقدام به تمرین شدید و افراطی نظم و انضباط می کنند. خطر این روش مقابله ای گرایش افراد به سمت کمالگرایی و انجام بیش از حد مسال انضباطی است.
تسلیم شدن: افراد با طرحواره خویشتن داری ناکافی، ممکن است تسلیم این ایده شوند که جهان آشفته و فاقد مرز است. تسلیم شدن به چنین باورهایی منجر به این می‌شود که با بی انگیزگی به زندگی ادامه داده و در برابر احساسات منفی خود، تسلیم شده و دچار آشفتگی شوند.
سوالات متداول
در این بخش سعی کرده ایم تا به سوالات پر تکرار شما درباره طرحواره بی انضباطی یا تله خویشتن داری ناکافی پاسخ دهیم.
آیا طرحواره خویشتن داری ناکافی یک اختلال روانی است؟
خیر، طرحواره بی انضباطی ناکافی، یکی از انواع طرحواره های ناسازگار مطرح شده توسط جفری یانگ است و مربوط به مسائل انگیزشی، ناتوانی در مدیریت احساسات منفی و برنامه ریزی است.
آیا طرحواره خویشتن داری ناکافی پرسشنامه دارد؟
طرحواره خویشتن داری ناکافی و دیگر طرحواره های مطرح شده توسط جفری یانگ را می توان از طریق پرسشنامه طرحواره های یانگ بررسی و شناسایی کرد. این پرسشنامه با بررسی افکار و باور های بدنیادین افراد، می تواند تله های ذهنی آن ها را تشخیص دهد.
آیا طرحواره خویشتن داری ناکافی قابل درمان است؟
طرحواره خویشتن داری ناکافی یا خویشتن داری ناکافی را می توان از طریق مراجعه به روانشناس درمان کرد. یکی از اصلی ترین روش های درمان تله خود انضباطی ناکافی، طرحواره درمانی است.
سایر طرحواره ها
- طرحواره معیارهای سختگیرانه چیست؟ از نشانه ها تا درمان
- طرحواره وابستگی چیست؟ نشانه ها، علل و درمان تله وابستگی
- طرحواره بی اعتمادی چیست؟ نشانه ها، علت و درمان
- طرحواره آسیب پذیری چیست؟ تله آسیب پذیری نسبت به ضرر یا بیماری
- طرحواره تایید طلبی یا پذیرش جویی چیست؟ از نشانه ها تا درمان
- طرحواره منفی گرایی و بدبینی چیست؟ علائم، علل، پیامدها و درمان
منابع: attachmentproject, schematherapyonline, psychologyblossom
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
سلام، ممنون از اطلاعاتتون