مه مغزی وضعیتی است که در آن کاهش ظرفیت ذهنی موجب ایجاد علائمی مانند سردرگمی، اختلال در حافظه و عدم تمرکز می شود. افرادی که پدیده مه مغزی را تجربه می کنند اغلب احساس تخلیه ذهنی، فراموشی و ناتوانی در تفکر یا استدلال را توصیف می کنند. “مه” به احساس ابری و مه آلود اشاره دارد که در ذهن ایجاد می شود و می تواند تمرکز، پردازش اطلاعات و انجام کارهای روزمره را دشوار کند. مه مغزی معمولا رایج است و برای هر فرد در یک مقطع زمانی اتفاق می افتد، اما جای نگرانی نیست زیرا با برطرف کردن علت آن می توان مه مغزی را درمان کرد.
مه مغزی چیست؟
مه مغزی (Brain fog) اصطلاحی است که برای علائم خاصی استفاده می شود که به معنای اختلال در توانایی تفکر شما است. هنگام تجربه مه مغزی ممکن است احساس سردرگمی یا گیج شدن کنید و تمرکز کردن یا بیان افکارتان در قالب کلمات برایتان سخت باشد. مه مغزی به تنهایی یک اختلال یا بیماری محسوب نمی شود و معمولا در نتیجه بیماری یا اختلال دیگری ایجاد می شود. مه مغزی می تواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله استرس، کمبود خواب، تغییرات هورمونی، کمبودهای رژیم غذایی، برخی داروها و بیماری های مختلف باشد.
از دست ندهید: علائم آلزایمر و راه‌های پیشگیری و درمان آن
علائم مه مغزی
علائم مه مغزی عبارتند از:
- فراموش کردن نام ها یا تاریخ ها
- احساس گیج شدن لحظه ای (فراموش کردن علت وارد شدن به یک اتاق)
- مشکل در تمرکز
- ناتوانی در پیدا کردن کلمه مناسب
- اختلال در یادگیری مطالب جدید
- ناتوانی در دنبال کردن دستورالعمل ها
- اختلال در به یاد آوردن چیزی که اخیرا اتفاق افتاده
- دشواری در دنبال کردن مکالمات
- احساس خستگی مداوم
- سرعت پایین در محاسبات ذهنی
- حواس پرتی زیاد در طول انجام فعالیت ها
علائم مه مغزی معمولا می آیند و می روند، اما می توانند بسیار آزاردهنده باشند. این نشانه ها و عوارض ناشی از مه مغزی می توانند بر فعالیت های روزانه، عملکرد در مدرسه یا محل کار، عزت نفس و روابط با افراد نزدیک شما تأثیر بگذارند. شدت علائم مه مغزی یکسان نیست و با گذر زمان تشدید می شود یا کمی بهبود پیدا می کند.
مطالعه بیشتر: دمانس یا زوال عقل چیست؟ علائم، انواع، پیشگیری و درمان
علت مه مغزی چیست؟
دلایل زیادی برای ایجاد مه مغزی وجود دارد. پیدا کردن علت مه مغزی اهمیت زیادی دارد، زیرا برای مدیریت و درمان آن باید ابتدا علت آن را شناسایی کنیم. برخی از علت های مه مغزی عبارتند از:
- استرس
- خواب ناکافی یا بی کیفیت
- تغذیه نامناسب
- مصرف برخی دارو ها
- اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD)
- کم آبی بدن
- بارداری
- یائسگی
- آلرژی
- سرطان
- کرونا
- افت قند خون
- اختلال در عملکرد کلیه
- فقر آهن
- سیگار کشیدن
- اختلالات روانی
- ابتلا به برخی بیماری ها
۱. استرس؛ علت مه مغزی
بر اساس بررسی های اخیر دانشمندان، استرس مزمن می تواند فشار خون را افزایش دهد، سیستم ایمنی را تضعیف کند و باعث مه مغزی شود. استرس به طور کلی باعث خستگی ذهنی می شود و تمرکز را کاهش می دهد. وقتی مغز شما خسته باشد، فکر کردن، استدلال و توجه دشوار خواهد شد.
بیشتر بخوانید: ۵ تاثیر استرس بر روان؛ استرس با مغز چه می‌کند؟
۲. خواب ناکافی یا بی کیفیت؛ دلیل مه مغزی
تحقیقات نشان می دهند خواب بی کیفیت یا ناکافی می تواند ذهن را تضعیف کند و توانایی های ذهنی فرد را کاهش دهد. هر بزرگسال در هر شبانه روز به ۷ تا ۹ ساعت خواب نیاز دارد، پس بهتر است در ساعات معینی بخوابید. خوابیدن در ساعت مشخص به بدن کمک می کند تا بتواند هورمون ها را تنظیم کند.
۳. تغذیه نامناسب
رژیم غذایی و تغذیه نامناسب می تواند در ایجاد مه مغزی نقش داشته باشد. ویتامین B12 از عملکرد سالم مغز پشتیبانی می کند. طبق پژوهش ها، کمبود ویتامین B12 می تواند بر عملکرد ذهنی تأثیر منفی بگذارد و علت مه مغزی شود.
۴. مصرف برخی دارو ها
اگر برای درد مزمن، داروهای مسکن را مصرف می کنید و هنگام مصرف دارو ها، مه مغزی ایجاد می شود، ممکن است علت مه مغزی، مصرف آن دارو ها باشد. طبق مطالعات، عوارض جانبی برخی از دارو های خواب آور و مسکن، ضعف در تمرکز و توجه است. برخی از داروهایی که موجب مه مغزی می شوند، عبارتند از:
- آلپرازولام
- کلونازپام
- دیازپام
- اکسی کدون
- مورفین
۵. اختلال بیش فعالی و نقص توجه
اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) یک اختلال روانی است که معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی شروع می شود. علائم اصلی این اختلال شامل ناتوانی در تمرکز، رفتار بیش فعال و مشکل در کنترل رفتار می باشد. برخی از افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه، مه مغزی را نیز تجربه می کنند. افراد دارای این اختلال اغلب مشکلات ذهنی مانند مشکلات حافظه و ضعف در تمرکز را تجربه می کنند.
۶. کم آبی بدن؛ دلیل مه مغزی
کم آبی بدن می تواند با ایجاد تغییراتی در ساختار و عملکرد مغز منجر به مشکلات حافظه و مه مغزی شود. تحقیقات نشان می دهد از دست دادن آب حدود به اندازه ۲ درصد از وزن بدن، می تواند بر حافظه، توجه و خلق و خو تأثیر منفی بگذارد.
مطلب مرتبط: علت فراموشی در جوانی چیست؟ ۱۶ علت مهم و درمان آن
۷. بارداری؛ علت مه مغزی
بسیاری از زنان به دلیل تغییرات هورمونی ناشی از بارداری، در این دوران با ضعف تمرکز و توجه مواجه می شوند. حمل نوزاد می تواند بدن یک زن را تغییر دهد و مواد شیمیایی که برای محافظت و تغذیه کودک ترشح می شود، موجب ایجاد اختلال در حافظه و مه مغزی در بارداری می شوند.
۸. یائسگی
وقتی زنان به مرحله یائسگی از زندگی می رسند، ممکن است یادگیری مطالب جدید یا به خاطر سپردن چیزها سخت تر شود. یائسگی تقریباً یک سال پس از آخرین قاعدگی، معمولاً در حدود ۵۰ سالگی اتفاق می افتد. در مه مغزی ناشی از یائسگی، ممکن است گرگرفتگی بدن، تعریق ناگهانی، افزایش ضربان قلب و دمای بدن بالاتر نیز دیده شوند. مکمل های هورمونی و انواع دیگر داروها می توانند به رفع مه مغزی ناشی از یائسگی کمک کنند.
۹. آلرژی؛ علت مه مغزی
افراد دارای آلرژی در برخی از فصول سال، به گرده علف‌ها، درختان و علف‌های هرز واکنش آلرژیک نشان می دهند که معمولا در فصول بهار و تابستون تشدید می شود. واکنش آلرژیک معمولا شامل آبریزش، گرفتگی بینی و عطسه می شود. برخی پژوهش ها نشان می دهند که هنگام تجربه علائم آلرژی، احتمال تجربه مه مغزی و اختلالات حافظه افزایش پیدا می کند.
۱۰. مه مغزی در سرطان
مه مغزی یکی از عوارض جانبی رایج درمان سرطان است. مردم اغلب از مشکلات ذهنی در طول شیمی درمانی رنج می برند و دچار اختلالات حافظه می شوند. افرادی که تحت شیمی درمانی هستند عموما با مشکل در یافتن کلمات مناسب یا به خاطر آوردن خاطرات، مواجه می شوند.
۱۱. مه مغزی بعد از کرونا
یکی از عوارض رایج پس از ابتلا به عفونت های ویروسی مانند کووید، اختلال در حافظه و ایجاد بیماری مه مغزی محسوب می شود. این احساس مه مغزی بعد از کرونا تشدید می شود و تا مدت ها پس از بهبودی نیز، ممکن است تجربه شود. مطالعات نشان می دهند حدود یک سوم افرادی که به کرونا مبتلا می شوند، تا مدت ها پس از بهبودی نیز مه مغزی را احساس می کنند.
۱۲. افت قند خون
قند خون پایین که به عنوان هیپوگلیسمی نیز شناخته می شود، می تواند باعث مشکلات حافظه شود و منجر به اختلال در حافظه کوتاه مدت شود. وقتی سطح قند خون خیلی پایین می آید، مغز گلوکز کافی، منبع انرژی اولیه خود را دریافت نمی کند. این مسئله منجر به مشکلات ذهنی، از جمله مه مغزی خواهد شد. حملات شدید قند خون پایین حتی می تواند باعث تشنج و آسیب مغزی شود و بر حافظه تأثیر منفی بگذارد.
مطالعه بیشتر: علت فراموشی لحظه ای چیست؟ درمان فراموشی ناگهانی
۱۳. اختلال در عملکرد کلیه
نارسایی و اختلال در عملکرد کلیه موجب دیالیز می شود که یکی از عوارض رایج آن مه مغزی و اختلال در حافظه محسوب می شود. نارسایی کلیه در صورتی اتفاق می افتد که چیزی به کلیه های شما آسیب برساند و باعث ایجاد مایعات اضافی و مواد زائد در بدن شما شود. در صورت نارسایی کلیه برای کمک به عملکرد طبیعی کلیه ها به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز خواهید داشت. در صورتی که از دیالیز بهره می برید، باید بدانید که مشکلات ذهنی در نتیجه آن ممکن است پیش بیاید.
۱۴. فقر آهن، دلیل مع مغزی
سطح پایین آهن در خون که به عنوان کمبود آهن شناخته می شود، به دلیل تأثیر منفی آن بر ساختار و عملکرد مغز می تواند باعث مشکلات حافظه و مه مغزی شود. آهن یک ماده مغذی ضروری برای مغز است و کمبود آن می تواند منجر به اختلالات ذهنی از جمله اختلال در حافظه کوتاه مدت شود. تحقیقات نشان داده اند که کمبود آهن در طول رشد می تواند یادگیری و حافظه را تغییر دهد و این کمبودها می تواند علیرغم پر شدن آهن باقی بماند.
۱۵. سیگار کشیدن؛ علت مه مغزی
پژوهش ها نشان می دهند که افراد سیگاری نسبت به همسالان خود که سیگار نمی کشند، اختلالات ذهنی و مه مغزی شدید تری را تجربه می کنند. مه مغزی ناشی از سیگار کشیدن عمدتا به دلیل تاثیر منفی نیکوتین بر مغز اتفاق می افتد و منجر به افت در عملکرد های ذهنی می شود.
۱۶. اختلالات روانی؛ دلیل مه مغزی
برخی از اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب می توانند موجب اختلال در حافظه و مه مغزی می شود. از عوارض جانبی اختلالات روانی می توان به ضعف در توجه و تمرکز اشاره کرد. برخی از اختلالات روانی دیگر که موجب مه مغزی می شوند، عبارتند از:
۱۷. ابتلا به برخی از بیماری ها
برخی از بیماری هایی که با التهاب در مغز، خستگی یا تغییرات در سطح گلوکز خون همراه هستند نیز می توانند باعث خستگی ذهنی و ایجاد مه مغزی شوند. مثلا مه مغزی در ام اس رایج است و معمولا برای بیشتر بیماران اتفاق می افتد. برخی از بیماری های دیگری که با مه مغزی همراه هستند، عبارتند از:
- سندروم خستگی مزمن (CSF)
- دیابت
- میگرن
- کم کاری تیروئید
- لوپوس (نوعی بیماری خود ایمنی)
- آرتریت روماتوئید (نوعی بیماری خود ایمنی)
درمان مه مغزی
برای برخی از افراد علت اصلی مه مغزی، قابل درمان است. برای مثال، اگر کم خونی دارید، ممکن است برای شما قرص آهن تجویز شود، یا اگر دارویی مصرف می کنید که باعث مه مغزی می شود، ممکن است پزشک شما داروی دیگری را جایگزین کند. درمان های رایج مه مغزی عبارتند از:
- استفاده از دارو و قرص
- مدیریت استرس
- اصلاح سبک زندگی
- انجام تمرینات ذهنی
- تغذیه
- اصلاح محیط اطراف
- روان درمانی
- طب سنتی
قرص برای مه مغزی
استفاده از دارو و قرص برای مه مغزی می تواند برای افرادی مفید باشد که نمی توانند علت ایجاد مه مغزی را از بین ببرند یا حل کنند. درمان مه مغزی با دارو را باید زمانی امتحان کنید که روش های دیگر برای بهبود وضعیت ذهنی شما کافی نبوده اند و پزشک آن را تجویز می کند. بهترین دارو ها برای درمان مه مغزی عبارتند از:
- ریواستیگمین
- ممانتین
- دونپزیل
- ادوکانوماب
مدیریت استرس برای درمان مه مغزی
هنگامی که استرس و اختلالات اضطرابی دلیل مه مغزی باشند، روش های مدیریت استرس و اضطراب می توانند در درمان مه مغزی موثر باشند. از بهترین روش های مدیریت استرس می توان به مایندفولنس و تکنیک های تن آرامی اشاره کرد.
اصلاح سبک زندگی؛ روش درمان مه مغزی
روش های اصلاح سبک زندگی و درمان خانگی مه مغزی شامل تغییراتی می شود که به معنای حذف یا اضافه کردن برخی از فعالیت ها به زندگی روزمره می شود. انجام دادن این تغییرات می تواند اختلالات حافظه را بهبود ببخشد و درمان مه مغزی باشد. برخی از راهکارهای اصلاح سبک زندگی و درمان خانگی مه مغزی برای درمان مه مغزی عبارتند از:
- تنظیم خواب: در شبانه روز بین ۷ تا ۹ ساعت بخوابید و ترجیحا ساعات خواب معینی داشته باشید.
- ورزش منظم: انجام دادن روزی ۳۰ دقیقه ورزشی که موجب افزایش ضربان قلب شود، خصوصا ورزش های هوازی، تاثیرات مثبت زیادی برای عملکرد ذهن و مغز خواهد داشت.
- محدود کردن مصرف کافئین و الکل: مصرف بیش از ۲ لیوان قهوه در روز و مصرف زیاد الکل، موجب افزایش استرس و اختلال در عملکرد ذهنی خواهد شد. مصرف این دو ماده را تا جایی که می توانید محدود کنید.
- داشتن روتین روزانه: یک روتین یا برنامه برای هرروز داشته باشید تا نظم ناشی از برنامه ریزی به شما کمک کند فعالیت های مهم را فراموش نکنید و از مه مغزی پیشگیری کنید.
- تمرکز روی یک کار: انجام دادن چند کار به صورت همزمان باعث افت کیفیت آن کارها می شود و خستگی ذهنی به همراه دارد. در هر مقطع زمانی بر انجام صرفا یک فعالیت متمرکز شوید.
- افزایش فعالیت های اجتماعی: پژوهش ها نشان می دهند که تنهایی و انزوای اجتماعی موجب اختلال در حافظه و مه مغزی می شود. سعی کنید ارتباطات اجتماعی خود را گسترش دهید.
- استفاده از تکنیک های مدیریت زمان: از تکنیک های مدیریت زمان استفاده کنید تا بتوانید هر کار را در زمان مشخص انجام دهید و از دغدغه های ذهنی خود بکاهید.
- تعیین بازه های استراحت: بازه های زمانی را در روز تعیین کنید که به استراحت و مدیتیشن بپردازید. این مسئله موجب افزایش تمرکز و تقویت حافظه خواهد شد.
انجام تمرینات ذهنی برای پیشگیری از مه مغزی
مغز و عملکرد های ذهنی را نیز می توان مانند عضلات بدن تمرین داد و تقویت کرد. انچام فعالیت های ذهنی چالش برانگیز می تواند حافظه را تقویت کند و موجب درمان مه مغزی شدید شود. برخی از فعالیت های ذهنی که می توان برای تقویت حافظه انجام داد عبارتند از:
- حل کردن پازل
- جدول های سودوکو
- یادگیری زبان جدید
- بازی های فکری
- حل کردن مسائل ریاضی
- تلاش برای یادگیری مطالب جدید
- مطالعه مطالب چالش برانگیز
تغذیه؛ از روش های درمان مه مغزی
گاهی اوقات تغییر تغذیه و رژیم غذایی می تواند موجب تقوبت حافظه و درمان مه مغزی شود. احتمالا بهترین رژیم غذایی برای عملکرد ذهنی و حافظه رژیم غذایی مدیترانه ای محسوب می شود که در آن مصرف میوه، سبزیجات و پروتئین فراوان است. برخی از نکات تغذیه ای برای درمان مه مغزی عبارتند از:
- مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین B 12: گوشت مرغ، تخم مرغ، بوقلمون، حبوباتی مانند لوبیا و عدس
- مصرف مواد غذایی با اسید چرب امگا ۳: غذاهای دریایی، ماهی خصوصا ماهی سالمون
- استفاده زیاد از میوه و سبزیجات با برگ های تیره در رژیم غذایی
- عدم مصرف چربی های مضر مانند غذاهای سرخ کردنی
- کاهش مصرف مواد قندی و شکر دار
مطالعه بیشتر: برای تقویت حافظه چه بخوریم؟ ۲۳ خوراکی مفید برای حافظه
اصلاح محیط اطراف برای درمان مه مغزی
گاهی اوقات محیط اطراف ما موجب ایجاد دغدغه ذهنی شده و منجر به مه مغزی و اختلال در حافظه می شود. محیط اطراف و کار خود را منظم و تمیز نگه دارید. در صورت وجود عواملی که موجب حواس پرتی می شوند، آن ها را از بین ببرید. مثلا هنگام کار یا درس خواندن، موبایل خود را دور از دسترس بگذارید.
روان درمانی
از بهترین روش های روان درمانی برای تقویت حافظه و درمان مه مغزی می توان به درمان شناختی رفتاری (CBT) اشاره کرد. روان درمانی خصوصا زمانی کاربرد دارد که علت مه مغزی استرس یا اختلالات روانی دیگر باشد. گروه درمانی نیز نوعی روان درمانی محسوب می شود که می تواند برای تقویت حافظه و به اشتراک گذاشتن تکنیک های مقابله با مه مغزی مفید و موثر باشد.
مه مغزی در طب سنتی
برخی از روش های طب سنتی و استفاده از درمان گیاهی مه مغزی نیز می توانند موثر باشند و موجب تقویت حافظه شوند. درمان های گیاهی مه مغزی در طب سنتی عبارتند از:
- گیاه جینکوبیلوبا
- زردچوبه
- زعفران
- گیاه آشواگاندا
- جینسینگ
- گیاه باکوپا
- گیاه مریم گلی
در نظر داشته باشید گه استفاده از عصاره این گیاهان باید متعادل باشد و مصرف زیاد و بی رویه هرکدام از آن ها می تواند عوارض جانبی ناخوشایند به همراه داشته باشد. توصیه می کنیم برای اضافه کردن این گیاهان به رژیم غذایی خود با یک متخصص تغذیه در مورد مقدار و نحوه مصرف ان ها مشورت کنید.
مقاله مرتبط: حافظه کاری یا حافظه فعال چیست و چه انواعی دارد؟ تقویت آن
برای درمان مه مغزی به چه دکتری مراجعه کنیم؟
اگر مه مغزی و اختلال در حافظه، طولانی مدت شود و ادامه پیدا کند بهتر است برای تشخیص علت دقیق آن و درمان آن به متخصص مراجعه کنید. با توجه به علت مه مغزی برای درمان آن باید به متخصص های متفاوتی مراجعه کرد. با این حال اگر علت آن را نمی دانید، می توانید به یکی از متخصصان در حوزه های زیر مراجعه کنید تا به شما در درمان و مقابله با اختلالات ذهنی کمک کنند.
- نورولوژیست: نورولوژیست یا متخصص اعصاب و روان می تواند به شما در تشخیص مه مغزی و درمان آن کمک کند.
- پزشک عمومی: پزشک عمومی می تواند با تجویز آزمایش و انجام معاینه های مشخص به شما کمک کند تا دلیل مه مغزی را پیدا کنید و سپس آن را درمان کنید.
- روانشناس: یک روانشناس خوب نیز می تواند به شما کمک کند تا تکنیک ها و راهبردهای حافظه را بیاموزید و از آن ها برای درمان مه مغزی استفاده کنید.
تست مه مغزی
هیچ آزمایش و تست مشخصی برای تشخیص اینکه آیا شما مه مغزی دارید یا نه، وجود ندارد. متخصص احتمالا از شما در مورد علائم و نحوه تاثیر آنها بر زندگی روزمره شما سوال خواهد کرد. قبل از ویزیت دکتر، بهتر است فهرستی از علائم را یادداشت کنید تا به شما کمک کند که علائم مه مغزی را برای متخصص توصیف کنید. اگر سن شما بیش از ۶۵ سال باشد، بهتر است با گرفتن نقشه مغزی از عدم وجود زوال عقل یا آلزایمر اطمینان حاصل کنید.
شما باید در مورد علائم دیگری که ممکن است داشته باشید به پزشک اطلاع دهید. به عنوان مثال، فردی که مبتلا به کم کاری تیروئید است ممکن است مه مغزی همراه با ریزش مو، خشکی پوست، افزایش وزن یا ناخن های شکننده داشته باشد. آزمایش خون می تواند به پزشک کمک کند تا علت مه مغزی شما را شناسایی کند. آزمایش خون می تواند موارد زیر را تشخیص دهد:
- سطح نامنظم گلوکز
- عملکرد ضعیف کبد، کلیه و تیروئید
- کمبودهای تغذیه ای
- عفونت ها
- بیماری های التهابی
بر اساس نتایج، پزشک تعیین می کند که آیا آزمایشات بیشتری باید انجام شود یا خیر. سایر ابزارهای تشخیصی ممکن است شامل آزمایش های تصویربرداری برای مشاهده داخل بدن باشد، مانند اشعه ایکس، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI)، یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT).
سوالات متداول
در این بخش به سوالات رایج شما در مورد مه مغزی پاسخ می دهیم.
آیا مه مغزی درمان دارد؟
به طور کلی می توان گفت اگر علت مه مغزی آلزایمر و زوال عقل نباشد، درمان دارد و می توان آن را بهبود بخشید. البته باید بدانید که حتی اختلالات حافظه ناشی از آلزایمر و زوال عقل را نیز می توان مدیریت کرد و مه مغزی را در این افراد نیز تا حدودی درمان کرد.
آیا مه مغزی خطرناک است؟
اگر مه مغزی پس از سن ۶۵ سالگی اتفاق بیفتد، می تواند نشانه زوال عقل و خطرناک باشد، اما معمولا مه مغزی خطرناک نیست و قابل درمان است.
مه مغزی چگونه درمان می شود؟
مه مغزی با پیدا کردن علت آن می تواند درمان شود. نوع درمان می تواند با توجه به علت آن متفاوت و متنوع باشد، پس برای درمان مه مغزی ابتدا باید علت دقیق آن را پیدا کرد.
منابع: Healthline, webmd, everydayhealth, health.com, verywellmind, medicalnewstoday
پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.
ثبت ديدگاه