سروتونین یکی از مهمترین مواد شیمیایی مغز است که تاثیر مهمی به روی خلق و خو، احساس شادابی و دیگر فعالیت های حیاتی بدن انسان ها دارد. مانند هر ماده شیمیایی دیگری در مغز و بدن انسان، کمبود یا افزایش بیش از حد انتقال دهنده عصبی سروتونین می تواند عوارض و خطرات زیادی را به همراه داشته باشد. افرادی که داروهایی مصرف می کنند که بر سروتونین اثر گذار است، از جمله انواع دارو های ضد افسردگی در خطر ابتلا به سندرم سروتونین هستند. سندرم سروتونین یک واکنش دارویی جدی است که در اثر تجمع بیش از حد سروتونین در مغز رخ داده و باعث تشنج، گیجی، بی هوشی، افزایش ضربان قلب و  گرفتگی عضلات می شود. در این مقاله در مورد سندروم سروتونین، علائم، علل ایجاد و روش های پیشگیری و درمان آن صحبت کرده ایم.

منظور از سندرم سروتونین چیست؟

سندرم سروتونین (Serotonin Syndrome)،  عبارت است از واکنش شدید بدن در برابر مصرف اشتباه یا بیش از حد دارو های اثر گذار بر انتقال دهنده عصبی سروتونین. سندرم سروتونین در پاسخ به افزایش دوز مصرفی یا استفاده از دارو های جدیدی اتفاق می افتد که بر میزان سروتونین تاثیر می گذارند. به عنوان مثال، اگر یک داروی ضد افسردگی همراه با داروی ضد میگرن یا ضد درد های اوپیوئیدی مصرف شود، ممکن است سندرم سروتونین رخ دهد.

تولید و انباشته شدن بیش از حد سروتونین یا سندرم سروتونین در سلول های مغزی باعث سندرم سروتونین و بروز علائمی مانند: لرز، اسهال، تپش قلب، تب و تشنج می شود. سندرم سروتونین به شکل های خفیف یا شدید ممکن است اتفاق بی افتد؛ نوع خفیف‌تر سندرم سروتونین ممکن است ظرف یک یا دو روز پس از قطع داروهایی که باعث ایجاد علائم می‌شوند و گاهی اوقات پس از مصرف داروهایی که سروتونین را مسدود می‌کنند، از بین برود. اما سندرم سروتونین شدید در صورت عدم درمان می تواند منجر به مرگ شود.

سندرم سروتونین چیست

سروتونین چیست؟

انتقال دهنده عصبی سروتونین یک ماده شیمیایی در مغز انسان است که توسط سلول های عصبی تولید شده و به تنظیم توجه و تمرکز، خلق و خو، رفتار های اجتماعی، میل جنسی، خواب و اشتها کمک می کند. سروتونین در احساس شادکامی و شادی نیز موثر است و هرگونه کاهش یا افزایش بیش از حد آن عوارضی را به همراه خواهد داشت.کاهش میزان سروتونین در مغز موجب بروز اختلالاتی مانند افسردگی و وسواس شده و افزایش بیش از حد آن ممکن است سندرم سروتونین را ایجاد کند. زمانی که سطح سروتونین در سلول های مغزی افزایش یافته و میزان سروتونین از سطح معمول فراتر رفته باشد در اصطلاح می گویند آستانه سمیت سروتونین رخ داده است.

سندرم سروتونین چه علامت هایی دارد؟

سندروم سروتونین دارای علائم جسمانی است که آشنایی با آن ها می تواند در شناسایی وقوع سندروم سروتونین و کمک به افراد در خطر این سندروم کمک کننده باشد. علائم سندرم سروتونین معمولاً در عرض ۲۴ ساعت پس از مصرف دارویی که باعث تجمع سروتونین در مغز شده، به سرعت خود را نشان می دهند. همچنین معمولا ۳۰ درصد از افراد در عرض ۱ ساعت پس از مصرف دارو هایی که می توانند باعث به وجود آمدن سندرم سروتونین شود، علائم را از خود نشان داده و حدود ۶۰ درصد از افراد در عرض ۶ ساعت، دچار علائم می شوند. علائم و نشانه های سندروم سروتونین عبارت اند از:

  • آشفتگی یا بی قراری
  • بیخوابی
  • گیجی
  • ضربان قلب سریع و فشار خون بالا
  • مردمک های گشاد شده
  • از دست دادن هماهنگی عضلات یا انقباض عضلات
  • فشار خون بالا
  • سفتی عضلانی
  • عرق کردن شدید
  • اسهال
  • سردرد
  • لرزیدن
  • مور مور شدن

در صورت ابتلای افراد به سندروم سروتونین خیلی شدید، علائم زیر بروز پیدا خواهد کرد:

  • تب شدید
  • لرزش
  • تشنج
  • ضربان قلب نامنظم
  • بی هوشی

برای مطالعه بیشتر:  انواع قرص اعصاب و روان؛ عوارض جانبی و میزان مصرف

سندرم سروتونین با تجویز همزمان کدام داروها رخ می دهد؟

سندرم سروتونین یک عارضه جدی در نتیجه مصرف نادرست یا اشتباه دارو هایی است که به روی انتقال دهنده عصبی سروتونین در مغز اثر می گذارند. درنتیجه مصرف نادرست دارو یا مصرف همزمان دو یا چند دارو موثر بر سطوح سروتونین مغز، میزان انتقال دهنده عصبی سروتونین در مغز افزایش یافته و به دلیل تجمع سروتونین در سلول های مغزی، آستانه سمیت سروتونین بالا رفته و بدن شروع به نشان دادن عوارض و علائم ناشی از ابتلای فرد به سندروم سروتونین می کند. انواع داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین، رایج ترین داروهایی هستند که بر سطح سروتونین تأثیر می گذارند. سندرم سروتونین به دلایل زیر میتواند رخ دهد:

  • استفاده از داروهایی نامناسب و یا با دوز بالا که ممکن است اتفاقی باشد
  • مصرف ترکیبی داروهایی که باعث افزایش سروتونین می شوند
  • مصرف عامدانه بیش از حد یک داروی تاثیر گذار بر سروتونین مانند ضد افسردگی ها

از جمله دارو ها ومکمل های دارویی که مصرف اشتباه یا بدون تجویز آن ها ممکن است باعث ایجاد سندرم سروتونین شود عبارت اند از:

برای مشورت در مورد دارو های مصرفی خود از یک روانپزشک خوب کمک بگیرید

عوامل خطر سندرم سروتونین

بیماری سندروم سروتونین می تواند برای هر شخصی در صورت مصرف نادرست و اشتباه یا مصرف همزمان چند داروی اثر گذار به روی سروتونین رخ دهد. اما برخی از افراد بیشتر از سایرین تحت تأثیر داروها و مکمل هایی که می توانند باعث سندرم سروتونین شود، قرار می گیرند. در ادامه متن عواملی را آورده ایم که احتمال ابتلای افراد به سندرم سروتونین را افزایش می دهد:

  • مصرف تازه داروهایی که سطح سروتونین در مغز را افزایش می
  • مصرف بیش از یک دارو که به روی سطوح سروتونین مغز اثر می گذارند
  • مصرف برخی مکمل های گیاهی که سطح سروتونین را افزایش می دهند
  • مصرف یک داروی غیرقانونی یا بدون تجویز متخصص که سطح سروتونین را افزایش می دهد

پیشگیری از سندرم سروتونین

با انجام برخی کار ها و توجه به نکاتی مهم می تواند افراد را در برابر ابتلا به سندروم سروتونین محافظت کند. پیشگیری از ابتلا به سندروم سروتونین عموما مربوط به نوع داروی مورد استفاده و شیوه مصرف آن ها می شود. مصرف بیش از یک داروی مرتبط با تنظیم سروتونین یا افزایش دوز داروهای مرتبط با سروتونین خطر ابتلا به سندرم سروتونین را افزایش می دهد. موارد زیر می تواند از سندرم سروتونین پیشگیری کند:

  • تهیه فهرست کاملی از داروهای مصرفی و در میان گذاشتن آن با روانپزشک یا پزشک را با پزشک
  • آشنایی با علائم مربوط به سندرم سروتونین و توجه به علائم جسمانی بعد از مصرف دارو ها
  • اطلاع به متخصص در صورت مشاهده هر گونه علامت و نشانه بعد از مصرف دارو ها
  • عدم مصرف یا قطع مصرف دارو های روانپزشکی بدون تجویز متخصص
  • افزایش ندادن سرخود دوز دارو های مصرفی تاثیر گذار روی سروتونین

سندرم سروتونین چقدر طول میکشد؟

علائم سندرم سروتونین معمولا تا ۲۴ ساعت پس از مصرف دارو یا دارو های ایجاد کننده آن بروز پیدا می کنند. معمولا در عرض ۶ ساعت پس از مصرف دارو نشانه های سندروم سروتونین کاملا نمایان و مشخص خواهند شد. مدت زمان سندروم سروتونین  و زمان لازم برای از بین رفتن علائم و درمان آن بستگی به شرایط هر فرد و شدت علائم دارد. بیشتر موارد ابتلا به سندروم سروتونین ظرف یک الی دو روز درمان پیدا می شوند اما در برخی موارد و بخصوص بعد از مصرف دارو های ضد افسردگی مدت زمان بهبودی ممکن است هفته ها طول بکشد که در عموم سندروم سروتونین طولانی مدت نام دارد.

سندرم سروتونین چقدر طول میکشد

تشخیص سندرم سروتونین

برای تشخیص سندروم سروتونین هیچ آزمایش دقیق و مشخصی وجود ندارد. سندرم سروتونین تا زمانی که سایر علل احتمالی برای بروز علائم رد نشده باشند تشخیص داده نمی شود، اما متخصص می تواند با پرس و جو درباره علائم، سابقه پزشکی شامل داروهای مصرفی و میزان مصرف آن ها و معاینات جسمانی سندروم سروتونین را تشخیص داده و در جهت درمان آن اقدام کند. برای تشخیص سندروم سروتونین مهم است که در برابر متخصص خود صداقت داشته باشید و تمام سوال ها را به طور دقیق و صادقانه پاسخ دهید. متخصصان برای رد سایر بیماری و مشکلات که علائمی شبیه به سروتونین دارند مانند کزاز، آنسفالیت یا گرمازدگی ممکن است آزمایش هایی را تجویز کنند. این آزمایش ها شامل موارد زیر است:

  • آزمایش خون و ادرار برای اندازه گیری میزان سطوح دارو های مورد استفاده
  • رادیوگرافی قفسه سینه یا سی تی اسکن برای رد سایر اختلالات دارای علائم مشابه
  • آزمایش خون برای بررسی وجود عفونت در بدن
  • اندازه گیری و سنجش کامل خون (CBC)
  • سی تی اسکن مغز (CT)
  • آزمایش و غربالگری وجود دارو و الکل در خون
  • بررسی میزان سطوح الکترولیت
  • الکتروکاردیوگرام (ECG)
  • آزمایش های مربوط به عملکرد کلیه و کبد
  • آزمایش های مربوط به عملکرد تیروئید
  • آزمایش خون و ادرار
  • اشعه ایکس قفسه سینه
  • بررسی وضعیت ستون فقرات (پنکسیون کمری)

عوارض سندرم سروتونین

در صورت مشاهده نشانه های بروز سندروم سروتونین باید سریعا موضوع را پزشک در میان گذاشت و نسبت به درمان آن اقدام کرد. چنانچه نسبت به علائم سندرم سروتونین آگاهی نداشته و به آن توجه نشود، عوارض و خطرات جبران ناپذیری برای افراد به همراه خواهد داشت. برخی از مهمترین عوارض سندروم سروتونین عبارت است از:

  • تشنج
  • نارسایی تنفسی
  • نارسایی کلیه
  • کما
  • مرگ
  • سندرم دیسترس تنفسی حاد
  • هایپرترمیا
  • لختگی خون

درمان سندرم سروتونین

برای درمان سندروم سروتونین مهم است که علاوه بر شدت علائم به نوع و میزان داروی مصرفی و عامل ایجاد کننده سندرم توجه کنیم. حذف دارویی که باعث ابتلای افراد به سندرم سروتونین شده است بسیار مهم است. معمولا ظرف یک روز پس از قطع دارو افراد احساس بهتری خواهند داشت، اگرچه برخی داروها ممکن است مدت بیشتری طول بکشد تا علائمشان از بین برود. درمان سندرم سروتونین بر اساس شدت علائم به روش های زیر انجام خواهد گرفت:

  • علائم خفیف: در صورت خفیف بودن علائم پزشک ممکن است یک داروی مسدود کننده سروتونین مانند سپروهپتادین  برای درمان سندروم سروتونین تجویز کند. داروی سپروهپتادین با مسدود کردن گیرنده های سروتونینی تجمع سروتونین در سلول های عصبی مغز را کاهش می دهد.
  • علائم متوسط: چنانچه علائم سندروم سروتونینی متوسط باشند، ممکن است پزشک به مدت ۲۴ ساعت دستور بستری بدهد تا با زیر نظر گرفتن شرایط فرد مراحل درمان را طی کند و از رفع علائم سندروم سروتونین و بهبودی فرد اطمینان حاصل شود.
  • علائم شدید: در صورت وجود علائم شدید سندروم سروتونین پزشک متخصص ممکن است فرد را در بخش مراقبت های ویژه (ICU) بستری کند. در بخش مراقبتهای ویژه، پزشکان می توانند عملکرد بدن افراد را از نزدیک مشاهده کرده و علائم را تحت کنترل داشته باشند.

برای درمان سندروم سروتونین بر اساس نوع داروی مصرفی می توان دارو های زیر را مصرف و جایگزین داروی قبلی کرد. دارو های مورد استفاده برای درمان سندرم سروتونین عبارت اند از:

  • مسدود کننده گیرنده های سروتونینی مانند سیپروهپتادین (پریاکتین)
  • شل کننده های عضلانی بنزودیازپینی مانند دیازپام (والیوم) و لورازپام (آتیوان) به منظور شل کردن عضلات و رفع گرفتگی آن ها
  • داروهای کنترل کننده ضربان قلب و فشار خون مانند ازمولول ، نیتروپروساید و فنیل افرین
  • ماسک اکسیژن و تزریق مایعات داخل وریدی برای افزایش حجم اکسیژن و مایعات بدن
  • گذاشتن لوله تنفسی و وصل کردن فرد به دستگاه و کنترل شرایط دارو در شرایط حاد و خارج از کنترل به دلیل شدت علائم

با این حال، علائم سندرم سروتونین ناشی از برخی داروهای ضد افسردگی ممکن است چندین هفته طول بکشد تا به طور کامل از بین بروند. این داروها نسبت به سایر داروهایی که می توانند باعث سندرم سروتونین شوند، مدت بیشتری در سیستم بدنی افراد باقی می مانند و مقاوت بیشتری دارند.

برای رفع مشکلات خود از بهترین روانشناس تهران کمک بگیرید

درمان خانگی سندرم سروتونین

از آنجا که سندرم سروتونین در اثر یک از عارضه جدی و مهم ناشی از مصرف همزمان دارو هایی است که میزان انتقال دهنده عصبی در مغز افراد را افزایش می دهند، درمان آن نیز بر پایه مداخلات پزشکی است و درمان خانگی ندارد. در صورت ابتلای افراد به سندروم سروتونین و بروز علائم مربوط به آن لازم است تا به سرعت پزشک متخصص را مطلع و به مراکز درمانی مراجعه کرد تا با استفاده از روش های درمانی لازم و مناسب نسبت به درمان سندروم سروتونین و مدیریت علائم اقدام کرد.

سوالات متداول

در این بخش سعی کرده ایم تا به سوالات پر تکرار شما درباره سندروم سروتونین پاسخ دهیم.

علائم سندرم سروتونین چه زمانی خود را نشان می دهد؟

علائم سندروم سروتونین معمولاً در عرض ۲۴ ساعت پس از مصرف دارویی که باعث تجمع سروتونین در مغز شده، به سرعت خود را نشان می دهند. ۳۰ درصد از افراد معمولا در عرض ۱ ساعت پس از مصرف دارو هایی که می توانند باعث به وجود آمدن سندرم سروتونین شود؛ و حدود ۶۰ درصد از افراد در عرض ۶ ساعت، دچار علائم می شوند.

آیا سندرم سروتونین کشنده است؟

چنانچه نسبت به علائم سندروم سروتونین بی توجه بوده و به دنبال درمان آن نباشید، ممکن است شدت علائم بیشتر شده و منجر به بی هوشی و حتی مرگ شود.

منابع: mayoclinic, webmd, clevelandclinic, healthline, medicalnewstoday, verywellhealth

پزشک خوب، سامانه رزرو “آنلاین” روانشناس و روانپزشک و سایر حوزه های پزشکی و سلامت، به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در محدوده زندگی خود در سراسر کشور، انتخاب نموده و وقت خود را بصورت آنلاین رزرو کنید.