آشنایی با انواع فوبیا و ترس های شدید و غیرمعقول و درمان آنها

فوبیا (هراس) ممکن است با ترس مداوم و غیر منطقی از شرایط یا چیزهای خاص مثل سگ‌، حشرات یا مار، رانندگی کردن، ارتفاع، تونل یا پل، رعد و برق، پرواز، آسانسور یا جراحات شامل خونریزی همراه باشد.

فوبیا صرفا ترس شدید نیست، بلکه یک ترس غیرمنطقی است.

احساس اضطراب یا ناراحتی ممکن است به هر کسی دست دهد.

برای مثال، اولین روز شما در محل کار جدید است، می‌خواهید برای یک سفر طولانی برنامه‌ریزی کنید یا نزد دندانپزشک بروید که می‌بینید کف دست‌تان عرق کرده، می‌لرزید یا تپش قلب دارید. اضطراب تا حدی به شما کمک می‌کند بر روی کارتان تمرکز کنید.

اما وقتی اضطراب آنقدر جدی است که شما را از کارتان باز می‌دارد یا شما را از مواجهه با شرایط خاص یا لذت بردن از زندگی می‌ترساند، ممکن است به یکی از شایع‌ترین اختلالات روانی موسوم به اختلال اضطراب مبتلا شده باشید.

انواع فوبیا (هراس ها) نیز جزئی از اختلالات اضطرابی محسوب می‌شوند. 

اختلال اضطراب یک مشکل ساده و پیش پا افتاده نیست. شما نمی‌توانید صرفا با اتکا به قدرت اراده خود بر اختلال اضطراب غلبه کنید یا آن را نادیده گرفته و علائمش را پشت گوش بیاندازید.

این اختلال باعث می‌شود بیشتر اوقات دچار اضطراب شوید و در انجام امور روزمره خود آنقدر احساس ناراحتی کنید که از انجامشان پشیمان شوید. یا ممکن است گاهی اوقات دچار اضطراب شوید، اما آنقدر شدید باشد که از ترس و وحشت خشک‌تان بزند. اگر ترس و اضطراب تقریبا در اکثر اوقات همراه شما هست، احتمال دارد که دچار اختلال اضطراب فراگیر شده باشید.

گرچه این وضعیت بسیار ترسناک و عجزآور است، اما قابل درمان می‌باشد. فقط باید علائم را تشخیص دهید و کمک بگیرید.

فوبیا سه نوع اصلی دارد:

• فوبیای خاص (ساده) که شایع‌ترین فوبیا است و بر روی اشیاء خاص تمرکز دارد.
• فوبیای اجتماعی که باعث اضطراب شدید در موقعیت‌های اجتماعی یا عمومی می‌شود. از این نوع از فوبیا در آخرین نسخه راهنمای تشخیص اختلالات روانی (DSM-5) با نام اضطراب اجتماعی یاد می‌شود.
• آگورافوبیا یا ترس از تنها بودن در مکان‌های عمومی که نشود به راحتی از آنجا فرار کرد.

فوبیای خاص چیست؟

فوبیای خاص یا ساده باعث ایجاد ترس شدید از وضعیت یا اشیائی می‌شود که در واقع بی‌خطر هستند. افرادی که از این فوبیا رنج می‌برند می‌دانند که ترسشان غیرمنطقی است، اما تصور مواجه شدن با آن وضعیت یا شی خاص آنها را دچار هراس می‌کند.

بعنوان مثال، ممکن است به راحتی بتوانید بلندترین کوه‌های جهان را اسکی کنید، اما از ماندن در طبقه دهم یک ساختمان به وحشت بیافتید.

یا از حشرات، حیوانات خاص یا اشیای خاصی بشدت وحشت داشته باشید!

میزان شیوع انواع فوبیا

بزرگسالانی که از این فوبیا رنج می‌برند، می‌دانند که ترسشان غیرمنطقی است؛ اما تصور مواجهه با آن وضعیت باعث می‌شود دچار ترس و حملات شدید شوند. فوبیای خاص از هر 10 نفر در 1 نفر وجود دارد و به نظر می‌رسد زنان کمی بیشتر از مردان به انواع فوبیا دچار می‌شوند.

علت به وجود آمدن فوبیاها

هیچ کس نمی‌داند چه چیزی باعث فوبیا می‌شود، هرچند به نظر می‌رسد در بین اعضای خانواده منتقل شده و بیشتر در زنان شایع است.

فوبیاهای خاص معمولا در سنین نوجوانی یا بزرگسالی شروع می‌شوند. ترس به طور ناگهانی آغاز می‌شود و از ترس‌های دوران کودکی دوام بیشتری دارد. فوبیای خاص در کودکان -مثلا ترس از حیوانات- معمولا در طول زمان از بین می‌رود، هرچند ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد. کسی نمی‌داند چرا فوبیا در برخی از بین رفته و در برخی دیگر ادامه می‌یابد.

راجع به چگونگی درمان ترس در کودکان، اینجا بخوانید.

آیا ترس کودکان عادی است؟ چگونه وقتی کودکم ترسیده، به او کمک کنم؟

علائم فوبیاهای خاص:

• ترس مشخص و مداوم به شکل حاد و غیرمنطقی به دلیل وجود یک شی یا پیش‌بینی یک وضعیت خاص (برای مثال، پرواز، ارتفاع، حیوانات، تزریق، مشاهده خون).
• ترس مداوم که حداقل 6 ماه به طول بیانجامد.
• قرار گرفتن در معرض عوامل تحریک‌کننده فوبیا معمولا به یک واکنش فوری منجر می‌شود که ممکن است به صورت یک حمله هراس در شرایط خاص صورت گیرد (اضطراب در کودکان ممکن است با گریه، کج خلقی، افسردگی یا دلبستگی همراه باشد).
• ترس یا اضطراب فرد با خطری که وی را تهدید می‌کند تناسب ندارد و در بستر اجتماعی یا فرهنگی فرد عادی شمرده نمی‌شود. بزرگسالان معمولاً متوجه می‌شوند که ترس آنها بیش از حد یا غیرمنطقی است و از اینکه چنین وضعیتی دارند ناراحت می‌شوند.
• فرد از شرایط هراس‌آور دوری می‌کند یا به زحمت در آن محیط‌ها می‌ماند که باعث بروز اضطراب شدید می‌گردد.
• اجتناب، پیش‌بینی اضطراب یا پریشانی در شرایط هراس‌آور بر عملکرد روتین، شغلی (یا تحصیلی) یا فعالیت‌های اجتماعی یا روابط اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارند، یا فرد از داشتن چنین وضعیتی دچار پریشانی می‌گردد.
• اضطراب، حملات هراس یا اجتناب از شرایط هراس‌آور در مواجهه با اشیاء یا شرایط خاص چیزی جز علائم فوبیای خاص نیستند.

درمان فوبیای خاص

فوبیا ها میتوانند اغلب از طریق رواندرمانی و گاهی با تلفیق رواندرمانی و دارودرمانی، درمان شوند.

از میان رواندرمانی ها، رفتار درمانی و رفتار درمانی شناختی (CBT) نقش به سزایی در درمان این اختلالات دارند.

لیست بهترین روانشناسان متخصص در زمینه درمان فوبیا در سراسر کشور

رفتار درمانی بر تغییر رفتار بیمار تمرکز داشته و از تکنیک‌های مختلف برای متوقف ساختن این رفتارها استفاده می‌کند.

یکی از این تکنیک‌ها روش تنفس دیافراگمی است که نوعی تنفس عمیق است.

روش دیگر مواجهه‌درمانی است که در آن بیمار به تدریج با وضعیتی که از مواجهه با آن هراس دارد روبرو می‌شود تا بتواند به مهارت‌های مقابله با این وضعیت دست یابد.

در رفتار درمانی شناختی مهارت‌های جدیدی به فرد آموخته می‌شود تا در مواجهه با شرایطی که موجب اضطراب یا حملات هراس می‌شود از آنها استفاده کند. بیماران همچنین یاد می‌گیرند که الگوی فکری‌شان به ظهور علائم کمک می‌کند، در نتیجه از آن برای کاهش یا جلوگیری از بروز علائم استفاده می‌کنند.

و از بهترین روش های کاهش استرس ناشی از فوبیا، استفاده از تکنیک های ذهن آگاهی است.

فوبیای اجتماعی

فوبیای اجتماعی باعث می‌شود فرد در مقابل دیگران احساس حقارت یا خجالت کند. احساس کوچک بودن یا عدم اعتماد به نفس نیز به بروز این مشکل دامن می‌زند و ممکن است فرد را در محیط مدرسه، جامعه و محل کار دچار تنش کند.

با اینکه این اختلال گاهی اوقات شبیه خجالت کشیدن به نظر می‌رسد، اصلاً شبیه آن نیست.

افراد خجالتی در شرایط اجتماعی دچار اضطراب شدید نمی‌شوند و لزوما از این شرایط اجتناب نمی‌کنند. در مقابل، افرادی که دچار فوبیای اجتماعی هستند در اغلب موارد احساس راحتی می‌کنند و صرفا در شرایط خاص دچار اضطراب می‌شوند. فوبیای اجتماعی معمولا با افسردگی یا سوء مصرف مواد مخدر همراه است.

افرادی که از فوبیای اجتماعی رنج می‌برند ممکن است:

• اشتباهات کوچک را بزرگ‌تر از آنچه که هست در نظر بگیرند.
• قرمز شدن را حالتی شرم‌آور بدانند.
• احساس کنند تمام توجهات به سمت آنها است.
• از صحبت کردن در جمع یا قرار گذاشتن و حرف زدن با افراد صاحب‌اختیار بترسند.
• از استفاده از دستشویی عمومی یا غذاخوری‌های عمومی بهراسند.
• از صحبت کردن با تلفن یا نوشتن در مقابل دیگران بترسند.

برای کسب اطلاعات بیشتر و دانستن راه های درمانی این اختلال، مطالعه مطلب زیر مفید خواهد بود:

اختلال اضطراب اجتماعی؛ نشانه ها، علل و راهکاری درمانی

 آگورافوبیا

آگورافوبیا باعث می‌شود فرد از قرار گرفتن در مکان‌ها یا شرایطی که فرار از آن دشوار یا خجالت‌آور است دچار اضطراب شود. برای مثال، در اتاقی پر از افراد غریبه یا آسانسور. در برخی موارد، حملات هراس آنقدر فرد را ضعیف می‌کند که ممکن است از ترس یک حمله دیگر دچار آگورا فوبیا شود. در موارد حاد، فرد مبتلا به آگروافوبیا از بیرون رفتن از خانه نیز می‌ترسد. هیچ کسی مجبور نیست ترس و وحشت بی‌امانی که گاهی گریبانش را می‌گیرد تحمل کند. متخصصان بهداشت روانی این عارضه را بسیار جدی می‌گیرند و فوبیاها با درمان مناسب از بین می‌روند.

نویسنده: میترا سیفان – روانشناس

خوانندگان محترم چنانچه سوالی در زمینه انواع فوبیا دارید در قسمت نظرات مطرح کنید تا در اسرع وقت پاسخگو باشیم.

در ادامه بهترین متخصصان رواندرمانی فردی برای درمان فوبیا را در سراسر کشور معرفی خواهیم کرد، شما با مراجعه به پروفایل متخصص مربوطه میتوانید وقت خود را به صورت “آنلاین” رزرو کنید.

پزشک خوب، سامانه آنلاین رزرو اینترنتی نوبت از روانشناسان، روانپزشکان و سایر حوزه های سلامت است که به شما کمک می‌کند بهترین متخصصان را در کوتاه ترین زمان و در نزدیکی محل زندگی خود پیدا کرده و وقت خود را به صورت “آنلاین” رزرو نمایید.